İşverenin haklı nedenle fesih hakkının sözleşmelerle sınırlandırılması

Abstract

İş hukukunun temel amaçlarından birisini de işçilerin feshe karşı korunması oluştur. Kanunlarla sağlanan koruma yeterli düzeyde olmadığı için uygulamadaki bu eksiklik toplu iş sözleşmeleri marifetiyle yapılmasını zorunlu kılmıştır. Gerek iş hukukunun genel karakteristiği gerekse de sözleşme özgürlüğü ilkesi işçi ve işverene bu alanda bir hareket serbestisi ve alanın genişletilmesi imkânı sağlamaktadır. Haklı nedenle feshin Kanunlarla ve sözleşmelerle yapılan sınırlandırmaları dışında bir diğer sınırlandırma şekli hukukun genel ilkeleri ile yapılan sınırlandırmadır. Bu ilkelerin başlıcaları; dürüstlük kuralları, ölçülülük ilkesi, hakkın kötüye kullanılması yasağı, eşitlik ilkesidir. İşveren üzerinde bir baskı kurarak iş sözleşmelerinin keyfi olarak sona erdirilmesini engellemek ve iş güvencesi sağlamak adına iş sözleşmelerine cezai şart eklenmesi de işverenin fesih hakkının dolaylı yoldan sınırlandırılması yollarından biridir. Bu bakımdan cezai şart sadece tarafların zararını telafi etme amacına hizmet etmemektedir. Uygulamada sıklıkla karşımıza çıkan cezai şart ile feshin sonuçlarına ilişkin bir hüküm bağlanmıştır. Buna göre borcuna aykırı davranan işverenden, işçi cezai şartın ödenmesini talep edebilecektir. Çalışmamız kapsamında, mevzuat düzenlemeleri ve öğretideki görüşler dikkate alınarak iş sözleşmesinin haklı nedenle feshinin sözleşmelerle sınırlandırılmasının sınırları ve kapsamı belirlenmeye ve yeri geldikçe yargı kararlarına yer verilerek, bu hususta doktrin ve uygulamaya yol gösterilmeye çalışılmıştır.The protection of employees against termination of employment is one of the main objectives of labor law. Since the protection provided by law is not at an adequate level, this deficiency in practice has necessitated collective labor agreements. Both the general characteristic of labor law and the principle of freedom of contract provides the employee and the employer with freedom of movement and the possibility of expanding the field in this area. Apart from the limitations on termination for just cause made by law and contracts, another form of limitation is the limitation made by general principles of law. The main ones of these principles are the rules of honesty, the principle of proportionality, the prohibition of abuse of rights and the principle of equality. Including penalty clauses in employment contracts to prevent arbitrary termination of employment contracts by putting pressure on the employer and to provide job security is one of the ways of indirectly limiting the employer's right to terminate employment. In this respect, the penalty clause does not only serve the purpose of compensating the damage suffered by the parties. The penalty clause, which is frequently encountered in practice, is a provision regarding the consequences of termination. Accordingly, the employee may demand the payment of the penalty clause from the employer who violates his/her obligation. Within the scope of our study, we have attempted to determine the scope and limits of the limitation of the termination of the employment contract for just cause by contract, taking into account the legislative regulations and the opinions in the doctrine, and to guide the doctrine and practice in this regard, including judicial decisions where appropriate.