İMKB'de spekülasyon ve manipülasyon teknikleri

Abstract

Sermaye piyasalarının aktörlerinden biri BORSA'dır. Bir ekonominin gelişmişlik derecesini gösteren barometredir borsalar. Yatırımlarını uzak vadede iyi bir yatırım alanında değerlendirmek isteyen yatırımcılar borsalarda işlem gören hisselere yatırım yaparlar. Gelişmiş ekonomiler ve derin piyasalar için geçerli olan bu kavram ne yazık ki ülkemiz için henüz tam olarak geçerli değildir. 1986 yılının ilk ayında işleme başlayan ve bugüne kadar gerçek anlamdaki yatırımcıları hep hüsrana uğratan yer olarak anılan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), bugün kendisine kote olan yaklaşık 300 firma ile gelişmekte olan piyasalar içinde yer almaktadır. Kurulduğu günden bugüne sayısız spekülasyon ve manipülasyona maruz kalan İMKB, gerekli yasal düzenlemelerin tam olarak yapılmaması, mevcut olanların ise uygulanmasındaki zorluklardan dolayı devamlı kan (yatırım) kaybetmiştir. Bu çalışmada bu kan kaybının sebepleri tespit edilmeye çalışılmış, piyasa şartları içinde karşılaşılan anormallikler göz önüne serilmiştir. İşlem yapılan günlerde oyuncu olarak adlandırdığımız kişi veya grupların piyasanın gidişatı üstünde yaptıkları özellikle işlem bazlı hareketler bu çalışmada ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu hareketlerin varlığının tespiti için tahtaların aldığı durumlar, hisse grafiklerindeki değişiklik gibi ileride ayrıntılı olarak açıklanacak tüm pozisyonlar irdelenmiştir. Birinci bölümde yaptığımız, literatür taramasında, bilimsel çalışmaların neredeyse tamamına yakını bilgi bazlı spekülasyon ve manipülasyonu ele almış, piyasa şartları içinde hiçbir kuvvetin işlem bazlı olarak hisse veya hisselere yön verilemeyeceğini göstermiştir. İMKB'de ise özellikle sığ piyasa olmasının verdiği dezavantajı kendileri için avantaj olarak kullanılan oyuncular bilgi bazlı hareketlere pek yönelmemektedir. İşlem bazlı hareketlerin rahatça uygulanabildiği piyasamızda, tespit edebildiğimiz ve kanaatimizce tespit edemediğimiz daha onlarca teknik ile alış ve satış işlemleri gerçekleştirilmektedir. İkinci bölümde ise piyasa hakkında genel olarak bilinen bilgilere ek olarak konumuzun anlaşılması için daha yararlı olacağına inandığımız değişik özelliklerde ve piyasa tarafından işlemler gerçekleştirilirken kullanılan bilgiler verilmiş, konu hakkında fikir oluşturulması için SPK'nın resmi olarak kabul ettiği spekülasyon ve manipülasyon teknikleri irdelenmiştir. Üçüncü bölümde çalışmamızın ana temelini oluşturan ve yukarıda değindiğimiz gibi kısıtlı zaman içinde bulabildiğimiz 14 ayrı işlem bazlı manipülasyon tekniği incelenmiştir. Dördüncü bölümde hem basında yer almış hem de yargı organlarına intikal etmiş çok sayıda örnek arasından seçilmiş ve gerçek yatırımcıların İMKB'den uzak durmasına sebep olan oyunlar 7 ayrı başlık altında işlenmiş ve her başlık ortalama 3 oyun ile desteklenerek açıklanmıştır. Beşinci bölümde hukuki açıdan incelenen spekülasyon ve manipülasyon dünü, bugünü ve yarını mercek altına alınmıştır. Yasal mevzuatın iyileştirilmesine yönelik çalışmalar için tavsiyeler belirtilmiştir. Son bölümde ise gerçek yatırımcıları spekülasyon ve manipülasyonlardan koruma amaçlı tavsiyeler 34 alt başlık altında sunulmuştur.

One of the players of capital markets is STOCK EXCHANGE. Transactions are being done in most of developed and developing countries. Stock exchange is a barometer that shows the level of development of an economy. Investors, who want to utilize their investments in a good investment field in the long term, invest to stocks traded in stock exchange. Unfortunately, this concept, which is valid for developed economies and deep markets, is not totally valid for our country. Istanbul Stock Exchange (IMKB), which started to operate in the first month of 1986 and known as the place that has disappointed investors since then, is one of the developing markets today with 300 companies listed in it. IMKB has faced numerous speculations and manipulations since the day it was established and continuously lost blood due to required legal regulations not being done totally and difficulties at the application of the existing ones. In this workshop, the reasons for this bleeding have been tried to be determined, abnormalities met in market conditions have been shown. Activities, especially transaction based ones, done on the conduct of the market in trading days by persons or groups, which we call player, have been studied in detail in this workshop. In order to prove the existence of these activities, all positions, which will be explained later, have been examined such as list's situation, changes at share graphics. In the first chapter, it is found that almost all of the studies done in international area have studied information based speculation and manipulation and none of the forces can direct transaction based share or shares in market conditions. At IMKB, players, who turned the disadvantage of IMKB being a shallow market as an advantage for them, do not care about the information based transactions. In our market, where transaction based activities may be applied easily, many more technical and buyingselling transactions that we could detect and in our opinion we could not detect are being realized. ln the second chapter, different information than the generally known information about the market, which we think that it is more important in order to understand our subject, is given and to give a better sense, speculation and manipulation techniques that are officially accepted by SPK (Capital Markets Board) are examined. ln the third chapter, 14 different game techniques that we could find at this limited time frame and that forms the main basis of our study. In the fourth chapter, games, which have been chosen from numerous examples both published in the newspapers and transferred to judicial institutions and caused real investors to stay away from IMKB, have been examined under 7 different titles and these titles have been explained with the support of average 3 games. In the fifth chapter, the past, today and the future of speculations and manipulations, studied from legal point of view have been inspected thoroughly. Recommendations have been stated for studies related to improve the legal regulations. In the last chapter, recommendations in order to protect real investors from games have been indicated under 34 sub titles.