Masal mı, yeni hayat mı? Yeni hayat romanını masalın biçimbilimine göre okuma denemesi

Abstract

Yıldız Ecevit, “metinlerarasılık” kavramını, postmodern romanlarda, bir metnin kendisinden önce yazılmış bir metne yapısal ya da bağlamsal gönderme yapması biçiminde tanımlamaktadır. Ancak metinlerarasılığın görüldüğü postmodern romanlardaki yapısal göndermelerin araştırmaları sınırlıdır ve olanlarda da yalnız Batı romanlarındaki kurgusal yapının yinelendiği meselesi üzerinde durulmaktadır. Oysa Türkiye’de üretilen postmodern romanların bir kısmında yazarların masal formunu kullanarak metinlerarasılığın yapısal gönderme özelliğini gerçekleştirdiği ve böylece üretildikleri toplumun gelenekleriyle bağ kurdukları gözlemlenmektedir. Zira postmodernizmin temelinde gelenek ve modern birleşip yeni bir bütün oluşturmaktadır. Bu makalede, edebiyat eleştirmenlerinin postmodern roman yazarı olarak tanımladığı Orhan Pamuk’un Yeni Hayat romanındaki “arayış ve yolculuk” imgelerinden yola çıkılarak bu imgelerin sunduğu okuma imkânlarından birinin de masal olduğu ve Pamuk’un metinlerarasılık bağlamında masal formunu nasıl kullandığı incelenmeye çalışılmıştır. Vladimir Propp’un Masalın Biçimbilimi adlı yapıtındaki masal unsurlarından pek çoğunun, Yeni Hayat’ta da var olduğu görülmüştür. Ancak Pamuk’un, söz konusu romanda, postmodern roman tekniğinin “oyun” öğesini de kullanarak “kahraman” ve “saldırgan” arasında bir değişiklik yaptığı tespit edilmiştir. Romanın başından sonuna kadar “kahraman” olarak gösterilen kişinin, Propp’un unsurlarından “düzmece kahraman”a dönüştüğü görülmüştür. Yeni Hayat’ın sarmal kurgusunun sonunda ortaya çıkan esas kahramanın “okur” olduğu yönündeki tespit, söz konusu romanların başat meselesi olan çok yönlü okuma imkânlarına çağrı çıkarmaktadır. Bu da postmodernizmin “yeniden üretme” adı altında kendini gösteren biçimine denk düşmektedir.

Yıldız Ecevit describes the concept of intertextuality as a text referring to a preceding text in terms of structure or context, in postmodern novels. However researches on structural references in postmodern novels are scarce and the existing ones only emphasize on the recurrence of fictional structure in western novels. Yet in some of the postmodern novels written in Turkey, authors use the tale form to realize the structural referring of intertextuality and thus form a bond with the traditions of the society where these novels are born. After all, traditional and modern unite at the foundations of postmodernism to create a new whole. This article tries to inspect Orhan Pamuk’s Yeni Hayat, the writer of which is considered a postmodernist novelist by literary critics, starting with its images of “search and journey” to see how tale becomes one of the reading possibilities created by these images and Pamuk’s use of tale form in terms of intertextuality. It is seen that many elements of tale in Vladimir Propp’s Morphology of the Folk Tale also exist in New Life. But it is also revealed that Pamuk has made a switch between “the hero” and “the agressor” by using the “game” element of postmodernist novel technique. The person who is described as the hero from the beginning of the novel to its end, finally morphs into a false hero which is one of Propp’s character types. The revelation that the reader being the real hero at the end of the New Life’s spiraling fiction calls for multi-directional possibilities of reading which is the dominant point of these novels under discussion. And this is the equivalent of postmodernism form which goes by the name “re-production”.