T. C. DOGUŞ UNIVERSITY INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES MASTER OF BUSINESS ADMINISTRATION THE ANTECEDENTS OF ORGAN DONATION: AN INVESTIGATION INTO THE FACTORS WHICH INFLUENCE ORGAN DONATION iN TURKEY MASTER OF BUSINESS ADMINISTRATION THESIS Ceyda Uslu Güvener 200381013 Thesis Supervisor Assist. Prof Dr. Erdoğan Koç Istanbul, December 2006 T. C. DOGUŞ UNIVERSITY INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES MASTER OF BUSINESS ADMINISTRATION THE ANTECEDENTS OF ORGAN DONATION: AN INVESTIGATION INTO THE FACTORS WHICH INFLUENCE ORGAN DONATION IN TURKEY MASTER OF BUSINESS ADMINISTRATION THESIS Ceyda Uslu Güvener 200381013 Thesis Supervisor Assist Prof Dr. Erdoğan Koç Doğuş Üniversitesi Kütüphanesi ll lllll lllll lllll lllll lllll lllll lllll llll llll *0025055* Istanbul, December 2006 Acknowledgements First and foremost, l would like to express my sincere gratitude to Assist. Prof Dr. Erdoğan Koç for all his valuable advice, guidance and encouragement through this study. My deepest thanks go to my farnily for their moral support during the research process; but especially to my father, for his support not only for this research but through all phases of my education. I would like to thank Nilgün and Korkut for their support in providing information for this study; and Ümit for her patience during long hours of the process. My profound gratitude is owed to all the respondents and interviewees who took time to contribute to this thesis. Last, but by no means the least, my love and my dear husband, Serhat without him this simply could never have happened . Istanbul, December 2006 Ceyda Uslu Güvener ooCuş ÜNlVERSl~ES1 Summary The history of transplantation is actually a challenging effort to defy illness and death . The success of today' s transplantations is owed to not only the tremendous progress in medicine but also the courage of people in failed transplants . Although the transplant technologies developed rapidly and the number of patients in need of transplant increased dramatically, the donations for organs did not follow the same trend, so the major obstacle in front of transplantation is the scarcity of organs in many countries including Turkey. Therefore, it is important to understand the reasons of this scarcity ın order to fınd solutions for it. The purpose of this research is mainly to identify the factors influencing organ donation in Turkey from a consumer behaviour perspective. It was intended to determine the attitudes toward organ donation and understand their reasons before developing strategies to either change or improve them. The rationale for the research lies in its contribution to understanding from an acadernic perspective and its applied relevance to consumer behavior theories in donor management. An extensive literature review in the areas of organ transplantation, legislations, different systems of donations worldwide, marketing communications and consumer behavior was completed and their relevance and transferability to Turkey were carefully examined in the light of the primary research fındings . The fıeld research comprised exploratory interviews with fıve key informants and a survey among 11 O individuals. Finally, a set of recomrnendations are offered to improve the donor management facilities of the transplant community. This research, hopefully, will be a reference to those who would like to understand the process of donation from a consumer behavior perspective. Özet Organ nakli çalışmalarının tarihçesi gerçekte insanoğlunun hastalıklara ve ölüme meydan okuma çabasının hikayesidir. Günümüz nakrneri, bugünkü başarıyı tıp bilimindeki olağanüstü ilerlemenin yanısıra başarısız olan ilk nakil girişimlerine rağmen cesaretini kaybetmeyen kişilere borçludur. Organ nakli teknolojilerinin hızla gelişmesine ve organ nakline ihtiyaç duyan hasta sayısındaki artışa rağmen, organ bağışları aynı oranda artmamıştır ve günümüzde tüm dünyada olduğu gibi Türkiye' de de organ naklinin önündeki asıl ve en önemli sorun bağışlanan organ sayısının azlığıdır. Organ bağışlarını arttırmaya yönelik çözümler üretmek için önce organ bağışlarının neden az olduğunu anlamamız gerekir. Bu çalışmanın amacı , Türkiye' de organ bağışını etkileyen faktörleri belirlemek ve bu faktörleri tüketici davranışı çerçevesinden incelemektir. Organ bağışı hakkındaki tutumları geliştirebilmek veya değiştirebilmek için öncelikle bu tutumları belirlemek ve nedenlerini anlamak başlıca amacımız idi . Bu araştırma temelde verici sayısını arttırmaya yönelik çalışmaların tüketici davranışı teorileri doğrultusunda şekillendirilmesi ve değerlendirilmesine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Organ nakli , organ nakli konusundaki yasalar, dünya genelindeki farklı bağış modelleri ile beraber pazarlama iletişimi ve tüketici davranışı konularında geniş bir kaynak taraması yapılmış ve bunların ülkemize uygunluk ve uyarlanabilirliği saha çalışmasının (5 uzman ile yapılan görüşmeler ve 11 O kişiye uygulanan anket) sonuçları ışığında değerlendirilmiştir . Son olarak organ bağışını arttırmak üzere bir takım önerilerde bulunulmuştur . Bu çalışmanın organ bağışı sürecini tüketici davranışı çerçevesinden incelemek ve anlamak isteyenler için iyi bir kaynak olması umulmaktadır. iii Contents Acknowledgements Summary il Özet 111 List of Contents iV List of Figures vıı List of Tables Vlll 1. Introduction 1.1 Title 1.2 Rationale Underpinnjng the Research 1.3 Purpose 1 .4 Methodology 2 1. 5 Limitations of the Research 3 1.6 Structure of the Research 3 2. Organ Transplantation and Donation 4 2.1 Background for and an Introduction to Transplantation 4 2.2 Background for and an Intrroduction to Transplantation in Turkey 12 2 .3 History and Development of Transplant Legislation in the World 14 2.4 History and Development of Transplant Legislation in Turkey 16 2.5 Ethics and Religion 20 2.6 Worldwide Donation Systems 22 2.6.1 Transplant Organ Procurement System in the Unüed States 26 2.6.2 Transplant Organ Procurement System in Spain 27 2.6 .3 Transplant Organ Procurernent Systern in Iran 29 2.6.4 Transplant Organ Procurernent Systern in Japan 31 2.6.5 Transplant Organ Procurement System in Turkey 32 2.6.5 . 1 The Akdeniz University Model 37 2.6.5.2 The Oktar Babuna Case 40 3. Attitudes and Persuasion toward Organ Transplantation and Donation 43 3. ] Perception 43 3.2 Learning 47 3.3 Motivation 49 3.4 Involvement 50 3.5 Values 52 3.6 Self Concept 53 3.7 Personality 53 3.8 Lifestyles 53 3.9 Attitudes 55 3.9.1 Functions of Attitudes 56 3.9.2 Components of Attitudes 58 3.9 .3 Properties of Attitudes 59 3.9.4 Changing Attitudes through Communication 60 3.9.5 Strategies to Change Attitudes 62 3.10 Individual Decision Making 63 3. 11 Family Decision Making 65 4. Research Methodology 67 4 . ] The Research Problem 67 4 .2 Review of Related Research 68 4 .3 Field Research 69 4.4 Lirnitations of the Research 70 5. Analysis and Interpretation of Research Findings 71 5. 1 Attitudes toward Blood Donation 71 5.2 Behaviour relating to Blood Donation 71 5.3 Interpretation of Research Results relating to Blood Donation 72 5.4 Perception of Organ Transplantation 73 5.5 Perception of Organ Donation 74 5.6 Attitudes toward Organ Donation 74 5.7 Behaviour relating to Organ Donation 76 5.8 Beliefs relating to Organ Donation 77 5.9 Interpretation of Research Results relating to Organ Donation 79 5.10 Sources of Information on Organ Transplantation and Donation 80 5.11 Role of Gender in Attitudes and Behaviour relating to Blood and Organ Donation 80 5.12 Role of Age in Attitudes and Behaviour relating to Blood and Organ Donation 82 5.13 Role ofEducation in Attitudes and Behaviour Relating to Blood and Organ Donation 82 5.14 A Normative Model for Increased Organ Donation 84 6. Conclusion 89 7. References 92 8. Appendices 99 Appendix A Questionnaire 99 Appendix B Turkish Transplantation Law no. 2238 and 2594 101 Appendix C Directive on Organ and Tissue Transplantation Services 105 Appendix D Directive on National Coordination System of Organ and Tissue Transplantation 116 Appendix E Decision of 1980/396 ofthe Supreme Board ofReligious Affairs 134 Appendix F A Collection ofNews 138 9. Curriculum Vitae 154 vı List of Figures Figure 2.1 Transplantation law no. 2238 Figure 2.2 The decisi on of 1980/396 of the Supreme Board ofReligious Affairs Figure 3. 1 Perceptual process Figure 3.2 Theme of death in a poster for organ donation Figure 3.3 Award winning posters for organ donation Young Creators Contest Figure 3 .4 Meda! of honor for donors by New York State Figure 3. 5 Organ donation from artists Figure 3.6 Campaign for merits Figure 3.7 Organ donation from the President and Head ofReligious Affairs Figure 3. 8 A Turkish footbal team, Trabzonspor, carrying a poster for organ donation Figure 3. 9 "Is There Life after Death?" Figure 3 .1O "Fatva" Figure 3. 11 "A Gift for Life" Figure 3 .12 Organ donation from Semra Özal and ".Papatyalar" Figure 3 .1 3 "Prophet would donate his organs" Figure 6.1 Ratio of respondents who donated blood Figure 6.2 Reasons for not donating blood Figure 6.3 Reasons for not donating organs Figure 6.4 Ratio of organ donation Figure 6.5 Common beliefs on organ donation Figure 6.6 Respondents ' sources of information on transplantation and donation Figure 6. 7 A normative model for increased organ donation DOGUŞ ÜNİVERSİTESi vii KÜTÜPHANESi List of Tables Table 2.1 Transplantation activities in Turkey until January 2004 Table 2.2 Regulatory prohibitions of commercial dealings of organs Table 2.3 Cadaveric transplantations in Turkey, before and after National Coordination Center Table 2.4 Legislative defaults on cadaveric organ donation Table 2.5 Regional offıces to National Coordination Center and linked cities Table 2.6 Transplantation centers in Turkey Table 2. 7 Number of patients in the waiting lists in Turkey Table 2.8 Number of donations in Turkey Table 2. 9 Comparison of numbers of cadaveric donations pmp Table 4.1 Demographic distribution of the study group viii 1 Introduction 1.1 Title The research is titled as "The Antecedents of Organ Donation: An Investigation into the Factors Influencing Organ Donation in Turkey. " 1.2 Rationale U nderpinning the Research The rationale for undertaking this research has been driven mainly by the researcher' s personal, professional and academic interest in addition to the desire of making a contribution to the management of organ donation activities by the Turkish transplant community. 1.3 Purpose The fırst human to human kidney transplant by Voronoy ın 1936 is also the fırst solid organ transplantation in the recorded history of medicine. AJthough that kidney did not work and eventually rejected , it was an important milestone in the history of transplantation. Tremendous efforts of the medical community supported by advancing medical technology and probably the most important; the discovery of effective immunosuppressives and better understanding of the human immune system, lead the way to success in today' s transplantation studies. Organ and tissue transplantation is now accepted as the ultimate kind of treatment- in many cases the only kind- for several diseases or deficiencies. AJthough the transplant technologies developed rapidly and the number of patients in need of transplant increases dramatically, the donations for organs did not follow the same trend. The maın obstacle in front of transplantation is the scarcity of organs. Therefore, it is important to understand the reasons of this scarcity. Is it the people refusing to donate or is it the system that could not identify the potential donors and get consent? 2 The purpose of this research is mainly to identify the factors influencing organ donation in Turkey from a consumer behaviour perspective. It was intended to determine the attitudes toward organ donation, understand the reasons and fınally develop strategies to change these attitudes. 1.4 Methodology The issue has been investigated from a consumer behaviour perspective. Therefore, the literature review rests largely on consumer behaviour literature. An inductive research methodology has been adopted and the research has been carried out in an exploratory fashion . The research consists of two phases: a. Literature Review: The main research papers which hav e provided the main thrust of this research are; • Keçecioğlu et al. ' s (2000) research on attitudes and behaviour of religious people regarding organ donation. • Akgün et al. ' s (2002) research on the attitudes and behaviour of university students regarding organ donation. • Erdoğan et al. ' s (2002) research on the attitudes and behaviour of Turkish physicians regarding organ donation. The main texts which ha ve provided the basis of this study are: • Solomon' s (2004) textbook of "Consumer Behavior- Buying, Having and Being" . • Solomon and Stuart ' s (2002) textbook of "Marketing: Real People, Real Choices" 3 • Land and Dossetor' s ( 1991) textbook of "Organ Replacement Therapy: Ethics Justice, Commerce" b. Field Research: A questionnaire was designed to carry out a survey to measure attitudes toward blood and organ donation. The purpose of the survey was to discover the current attitudes toward donation by investigating the processes of perception, leaming, motivation, values, self concept, personality, lifestyles and decision mak:ing. Following the survey questionnaire with 11 O individuals, key informant interviews were carried out with fi ve people consisting of experts from the transplant community. 1.5 Limitations of the Research The research was originally conceived of a triangulated study in terms of fıeld work. However, due to time limitation, the field work had to be implemented consisting of two methods: i) a survey and ii) key informant interviews. Ideally, interviews with a larger population of key informants would have proved to be more effective. Additionally, a pilot focus study to be followed by actual focus studies might have shed light into the deepsighted issues relating to organ donation . Moreover, survey with a larger population might have also increased the generalizability of the fındings . 1.6 Structure of the Research The research study is presented in six chapters. In the second chapter, a background to organ transplantation and donation both in the world and in Turkey is presented. The third chapter focuses on the consumer behavior perspective on donation. The methodogy adopted for the research is described in detail in Chapter 4 and the analysis and interpretation of the research findings are provided in Chapter 5. Finally, a restatement of the contribution of this research to academics and practitioners is presented in Chapter 6. 4 2 Organ Transplantation and Donation Jn this chapter, it is intended to provide a background on the development of transplantation studies, both national and intemational. The ethical and religious perspectives on transplantation are discussed as wel/ as the transplant legislation in dijferent countries. Worldwide donation systems and models are compared in general and in spectfic with examples from Iran, lapan, Spain, United States and Turkey. The key to the success of Akdeniz University in transplantation is searched anda brief overview of Oktar Babuna story, who had a great impact over J'urkish people regarding donation, is provided. 2.1 Background for and an Introduction to Transplantation As a word, transplantation comes from Latin; trans meaning "across, over, beyond, on the other side" and plantatus meaning "to set or fıx in place, make, form". üne of the fırst stories resembling a transplantation is the story of Chimera, a combination of goat, lion and dragon, in Homer' s "The Odyssey" . However, this is not the only example; ancient folklore in many cultures describes how body parts from different animals are weaved together by supernatural forces. The switch.ing of the hearts of two soldiers is mentioned in Chinese folklore wh.ich is the fırst known description ofa body-to- body transfer (in 411ı century BC). A description of the fırst "cadaveric" transplant, body of a dead person helping a living one, takes place in Christian mythology, where Saints Cosmos and Darnian replaces a patient' s leg with another from a dead manin 3rd century AD (Organ Transplants, 2006). A tissue and/or organ transplant is the transplantation of a whole or partial tissue and/or organ from one body (called as donor) to another (called as recipient) for the purpose of replacing the recipient' s damaged or failed tissue and/or organ with a functioning one. Donors can be either living or deceased (or so called cadaveric) (Wikipedia Encyclopedia, 2006). 5 Organs that can be transplanted today are heart, intestines, kidney, liver, lung and pancreas whereas blood, bone, tendons, cornea, heart valves, bone marrow, stem cells, skin, hair, sperms, eggs, veins and arteries are the tissues that can be transplanted. The history of transplantation, together with the history of medicine, is actually a challenging effort to understand how the human body works and if human beings can defy illness and eventually, death. The Canon of Medicine (1 otlı century), by Ibn-i Sina (Latinized name Avicenna), is one of the mest famous books in the history of medicine. It was the textbook of medicine in Europe and influenced many scientists in the Western world. Ibn-i Sina' s work on human anatomy and the causes of health and disease paved way for several discoveries by the European scientists later. Andreas Vesalius ' s De Humani Corporis Fabrica (mid 1600s) describing the human body and William Harvey' s work ( 1628) on the human circulatory system were such important milestones. The discovery of blood circulation led to experiments in blood transfusion. In 1667, French physician Jean-Baptiste Denis transfused blood from a lamb to a fıfteen year old boy who suffered from high fevers (Organ Transplants, 2006). ln 1668, after several people had died following transfusions, authorities in France and Great Britain, where most of them had occurred, prohibited any more experiments. Job van Meeneren, a Dutch physician, recorded the fırst documented successful bone transplant, using bone from a dog' s skull to repair a defect in a Russian soldier' s skull in 1668 . The Russian Orthodox Church condemned the transplant as unnatural being the fırst example of religious view on transplantation (Organ Transplants, 2006). In 1818, James Blundell, a British obstetrician transfused blood from a man to his wife, to replace the blood she lost during childbirth. This is the fırst documented case of human-to- human blood transfusion. Ten other women suffering from similar blood loss received transfusions, some of whom recovered while others were lost. (Organ Transplants, 2006) In literature, transplantation, in terms of using organs and limbs from dead people, is fırst told by Mary Shelley in her famous "Frankenstein" in 1831 (Organ Transplants, 2006). First successful human-to-human bone transplant from a cadaveric donor was performed in 1878 (Organ Transplants, 2006). AJthough surgeons have known about skin grafts for at least two thousand years, a medical journal reporting the fırst use of skin from a recently deceased person as a temporary graft is in 1881. The patient was a man burned while leaning again a metal door when lightening struck (Organ Transplants, 2006). Usage of bone marrow as treatment for leukemia started in 1896; unlike today, patients were receiving the marrow orally after meals (Organ Transplants, 2006). in 1902, German scientist Dr. Kari Landsteiner classifıed blood into three groups: A., B and O, and the fourth group, AB was later added by his colleagues. Ali people fail into one of these groups, and by 1907, doctors realized why some of the earlier blood transfusions were unsuccessful and ali transfusions must be between people from the same group (Organ Transplants, 2006). The same year, Hungarian surgeon Dr. Ullman performed the first renal transplant on animals (Haberal , l 993). Between 1902 and 1908, French surgeon Dr. AJexis Carrel developed surgical techniques for sewing arteries and veins which are used in organ transplantation and other surgical procedures today. His sewing skills were the result of his study with the fınest embroiderers of France. He also demonstrated techniques for preserving blood vessels and organs in cold storage and later developed a machine with aviator Charles Lindberg to try to preserve organs removed from the body (Organ Transplants, 2006) . in 1905, Austrian surgeon Dr. Eduard Zim gave sight back to a day laborer who had been blinded by burning his eyes with caustic lime accidentally. The transplanted cornea came from an eleven year old boy and gave sight to the recipient for the rest of his life. This is the fırst successful keratoplastic ( cornea transplantation) surgery (Organ Transplants, 2006). 7 In 1908, doctors performed the fırst successful transplant of an entire knee joint. The joint came from a cadaver (Organ Transplants, 2006). In 1909, a French surgeon inserted slices of rabbit kidney into a child suffering from kidney failure . The immediate results were good, but the child died after two weeks. Four years later, a monkey kidney was transplanted into a young gir! suffering from mercury poisoning; it produced a small amount of urine, but the gir! lived only for five days (Organ Transplants, 2006). The fırst artificial kidney was created in Great Britain in 1913. To keep blood from clotting, it was using an anticoagulant obtained from leeches. This machine achieved dialysis on animals, but was never tried on humans. ln 1925, German physician Georg Haas in Giessen dialyzed a patient with acute renal failure for the fırst time. Although the therapeutic approach was correct, the patient died because the results achieved are not yet sufficient (Organ Transplants, 2006). [n 1936, Yu Yu Voronoy, a Russian surgeon, performed the fırst human-to-human kidney transplant; the kidney worked poorly for two days and then failed (Organ Transplants, 2006) . During 1940s, British zoologist Peter Medawar used experimental skin transplants on animals to explain why bum victims from the bombing of civilians in England during World War II reject donated skin. His work set the stage for a new field, transplantation biology (Organ Transplants, 2006). The fırst practical dialysis machine was developed by Dr. Wilhem Kolff and associates in the Netherlands in 1943 . During 1950s, modified versions of this machine achieved some success for patients with acute kidney failure who need temporary assistance until their own kidneys recover. Patients with chronic kidney failure could not receive dialysis back then, because the machine exhausted veins and arteries and only a few treatments were possible (Organ Transplants, 2006). 8 In 1954, a kidney transplant between 23 year old identical twins, one of whom had advanced glomerulonephritis (a type of kidney disease that affects the kidneys' fıltering function), took place in Boston. This was the fırst successful (lasting more than six months) organ transplant in recorded history. Both twins did well and lead productive lives demonstrating that living donation can be made without serious psychological or physiological problems. The surgeons were Dr. David Hume and Dr. Joseph E . Murray (Organ Transplants, 2006; Wikipedia Encyclopedia, 2006). The fırst successful transplant ofa human heart valve was performed in 1955 in Toronto (Organ Transplants, 2006) In 1958 and 1959, kidney transplants from related donors (but not identical twins) were performed using immunosuppressant (an act that reduces the activation or effıcacy of the immune system). The longest survival time with this method was reported to be 22 months by Prof. Hamberger (Haberal, 1993). Early 1960s witnessed the emergence ofa new discipline- bioethics. It will be at the core of many transplantation issues, including determination of death, informed consent, living donation, and organ allocation (Organ Transplants, 2006). Clyde Shields, an aircraft machinist for Boeing, became the fırst person to receive dialysis for chronic kidney failure in Seattle in 1962. For the fırst time in history, end stage kidney disease (ESRD) is nota death sentence (Organ Transplants, 2006) . Surgeons at the Peter Bent Brigham Hospital in Boston performed the fırst successful cadaveric kidney transplant in 1962. The patient received the new immunosuppressive drug (azathioprine) and lived for 21 months. Kidneys were leading the way in transplant attempts because the problem of renal failure is so extensive (Organ Transplants, 2006). First successful lung transplant was performed by Dr. James Hardy in Mississippi in 1963 . A year later, Dr. Hardy and his team created a media frenzy when they transplanted the 9 heart of a chimpanzee into the chest ofa dying man. The world' s fırst heart, transplanted into aman, beat 90 minutes before it stopped (Organ Transplants, 2006). During 1963 and 1964, surgeons transplanted chimpanzee kidneys into thirteen people; ali died, but one lived for nine months. in the next twenty years, transplants with chimpanzee hearts and kidneys and baboon hearts and livers, for a total of 28, were ali tried but ali failed (Organ Transplants, 2006) . The fırst successful pancreas transplant took place in 1966 in Minnesota. The recipient had uncontrolled diabetes and kidney failure . The surgeons were Dr. Richard Lillehei and Dr. William Kelly. The fırst pancreas transplant from a living donor took place twelve years later in 1978 at the same hospital (Organ Transplants, 2006). in 1967, Dr. Thomas Starzl of the University of Colorado Hospital performed the fırst successful liver transplant and the liver functioned for thirteen months. His fırst attempt in 1963 had failed (Organ Transplants, 2006). Again in 1967, Dr. Christiaan Barnard transplanted the heart ofa 23 year old woman who died in an automobile accident to a 54 year old. The transplant was performed in Cape Town, South Africa. The heart functioned until the recipient died of pneumonia eighteen days later because of his suppressed immune system (Wikipedia Encyclopedia, 2006; Organ Transplants, 2006). A 20 year old woman in Texas, who had just been shot in the head and is brain dead, became the world' s fırst quadruple organ donar in 1968 (Organ Transplants, 2006). During l 970s, researchers discovered that cyclosporine, a compound produced by fungi that !ive in dirt, can suppress the human immune system. Y ears of tests revealed that cyclosporine selectively suppresses T cells and can prevent the rejection of transplanted organs . Researchers also learned how to use human leukocyte antigens (HLA), which are celi surface proteins that the immune system reads in determining what is foreign material, 10 to improve donor-recipient matching and decrease the severity of organ rejection (Organ Transplants, 2006). In 1973, doctors performed the fırst successful bone marrow transplant from an unrelated donor in New York City. The recipient was a fıve year old boy with severe combined immunodefıciency disease known as bubble boy syndrome. A few successful previous bone marrow transplants had ali involved related donors (Organ Transplants, 2006). The fırst successful heart and lung transplant took place at the Stanford University Medical Center; the surgeons were Dr. Narman Shumway and Dr. Bruce Reitz in 1981 (Wikipedia Encyclopedia, 2006; Organ Transplants, 2006). The fırst successful human lung lobe transplant was performed in Toronto in 1983 by Dr. Joel Cooper (Wikipedia Encyclopedia, 2006). The same team performed the fırst successful double lung transplant in 1986. ln 1984, surgeons transplanted the heart from a seven month old baboon into a baby girl know only as "Baby Fae" in California. She lived for twenty days, and died of kidney failure . Her body had not rejected the heart (Organ Transplants, 2006). Between 1988 and 1992, fırst successful small intestine transplants were performed; some using cadaveric donors and others using living donors (Organ Transplants, 2006) In Sao Paulo of Brazil, a mother contributed a pi ece of her liver to her child in 1989, being the fırst successful living donor transplant ofa liver (the only solid organ able to regenerate itself) (Organ Transplants, 2006). In 1990, the fırst successful transplant of lung lobes from a living donor was performed in California; a 12 year old girl received part of her mother ' s lung (Organ Transplants, 2006). In 1992, a baboon liver was transplanted into a man dying of liver failure . The man died 11 from brain hemorrhage 71 days later, but the liver was stili functioning. Surgeons transplanted a pig' s liver into a 26 year old woman who had fatal hepatitis; she died of liver failure a day and a half later. Such transplants provided more proof that even with powerful drugs to suppress the immune system, our bodies do not accept animal organs (Organ Transplants, 2006). Transplants of isi et cells (insulin producing portion of the pancreas) were fırst successful in 1993 (Organ Transplants, 2006). By late l 990s, laparoscopic surgery made kidney and other organ donation from living donors much easier and safer by use of multiple small incisions which means reduced pain, shorter hospital stays and a faster return to normal activities, contributing to an increase in living organ donors. First successful laparoscopic living donor nephrectomy (removal of the kidney) was performed by Dr. Lloyd Ratner and Dr. Louis Kavoussi in 1995 in Baltimore (Wikipedia Encyclopedia, 2006; Organ Transplants, 2006). Sarah Marshall became the youngest patient (six months old) in the world to undergo combined liver, bowel, stomach and pancreas transplantation in London in 1997 (Organ Transplants, 2006). First successful living donor partial pancreas transplant was performed by Dr. David Sutherland in Minnesota in 1998 (Wikipedia Encyclopedia, 2006). 1998 also witnessed the fırst successful hand transplant ın France (Wikipedia Encyclopedia, 2006). in 2003, doctors at the Charite Hospital in Berlin simultaneously transplanted 8 organs (liver, pancreas, stomach, duodenum, small intestine, partial large intestine, kidney and adrenal gland) to treat Crohn' s disease ofa 36 year old woman (Organ Transplants, 2006). First successful partial face transplant was also performed in France in 2005 (Wikipedia Encyclopedia, 2006) 12 2.2 A Background for and an Introduction to Transplantation in Turkey The fırst cornea transplantation in Turkey was performed in 193 7 by Dr. Joseph Igersheimer, while in forced exile from Nazi Germany; he was also the architect of modern ophthalmology in Turkey in Istanbul Medical School (Namal and Reisman, 2005). After one year from the fırst heart transplant in the world, Dr. Kemal Beyazıt of Ankara Yüksek İhtisas Hospital performed the fırst heart transplantation in Turkey in 1968. Two days after him, Dr. Siyami Ersek performed another heart transplantation in İstanbul Thoracic Surgery Center. Both of them, unfortunately, were unsuccessful (Karakayalı and Haberal, 2005). Experimental studies, namely liver transplantations, were fırst performed on pigs and dogs by a team led by Dr. Mehmet Haberal in Hacettepe University during the l 970s (Haberal et al. , 1972). Twenty one years after the fırst successful kidney transplantation of the world, Dr. Haberal and his team transplanted a twelve year old boy with his mother' s kidney in November 3, 1975 in Hacettepe University Hospital (Haberal et al. , 1988). This is the fırst kidney transplantation in Turkey. First cadaveric kidney transplantation was agaın performed by Dr. Mehmet Haberal in October 1O , 1978 with a kidney from Eurotransplant (European Transplantation Association) ofLeiden, Netherlands (Haberal et al. , 1988). After the recognition of Law 2238, fırst loca! cadaveric kidney from aman died in a traflic accident in Ankara was transplanted by Dr. Mehmet Haberal and his team on July 27, 1979 (Haberal et al. , 1984). First allogenic bone marrow transplantation was performed in GATA in 1984 (GATA Hematology Department, 2006) First successful cadaveric liver transplantation was performed in December 8, 1988 by Dr. Mehmet Haberal (Haberal et al., 1992). First successful heart transplantation was 13 performed in 1989 by Dr. Cevat Yakut and Dr. Ömer Beyazıt in Istanbul (Aytaç, l 99 l ). First living related segmental liver transplantation in children was performed in March 1990 by Dr. Mehmet Haberal, followed by the world' s first living related segmental liver transplantation in adults in April 1990 (Haberal et al , l 992) . In May 1992, the fırst multi organ (segmental liver and kidney) harvesting from a living donar in the world was performed by Dr. Mehmet Haberal (Haberal et al, 1993). In June 1998, the fırst cadaveric split liver transplantation was performed by Dr. Mehmet Haberal (Haberal et al. , 1999). First successful kidney and pancreas transplantation was performed by Dr. Alper Demirbaş of Akdeniz University Hospital in 2003. The donar was a French man who died during his vacation in Antalya and the organs were transplanted into a 32 year old diabetes patient (Kanal VIP, 2003) First successful small intestine transplantation was performed ın 2003 ın SSK Tepecik Hospital of lzmi r by Dr. Alp Gürkan (Radikal, 2003) . Table 2.1 Transplantation activities in Turkey until January 2004 (Karakayalı and Haberal, 2005) Organ/Tissue Living Donor Cadaveric Donor Total Kidney 5062 1624 6686 Liver 263 433 696 Heart o 132 132 Pancreas o 15 15 Cornea o 13278 13278 Bone marrow 2883 o 2883 14 2.3 History and Development of Transplant Legislation in the World There are laws protecting the rights of the donar in living donar transplantation in many countries. The fırst law regarding this issue was enacted in France in 1947. The first law prohibiting the organ trade was enacted in Italy in 1967 (Fluss, 1991). World Health Organization (WHO) cared about the legal aspects of organ and tissue transplantation since its establishment in 1948 (Fluss, 1991 ). The fırst reaction against organ trading aroused in 1970 by the Committee on Morals and Ethic of the International Transplantation Society. in 1983, Dr. H. Barry Jacobs founded the "International Kidney Exchange Ltd". He sent a brochure to 7500 American hospitals offering to broker contacts between end stage renal disease (ESRD) patients and persons willing to seli one kidney. This event triggered the congress in US and the congressional hearings produced Public Law 98-507, the National Organ Transplantation Act (NOTA) in 1984. The act made it a federal erime to "knowingly acquire, receive or otherwise transfer any human organ for valuable consideration for use in human transplantation if the transfer affects interstate commerce" (Joralemon, 2001 ). From 1984 to 1989, about twenty countries, the WHO (in 1985), World Medical Associ ation (WMA) in Brussells (in 1985) and in Madrid (in 1987) and several medical associations related to transplantation passed legislation similar to NOTA There has been a remarkable ethical consensus around the world that one should not buy or seli human organs, either from living or deceased. WHO has set down nine guiding principles on human organ transplantation, principles fıve to eight of which seek to prohibit payment for organs, associated advertising, and the engagement of health professionals in such activities (WHO, 2006). Articles 21 of European Convention on Human Rights and Biomedicine asserts that "the human body and its parts shall not, as such, give rise to fınancial gain". Article 21 , 22 and 26 of the Additional Protocol on Transplantation of Organs and Tissues of Human ( opened for signature in January 2002) seeks to prohibit "fınancial gain or comparable advantage" from the human body and its parts and from advertising the need for or availability of such; 15 prohibit organ and tissue traffıcking and requıre parties to it to provide "appropriate sanctions" for infringement of its provisions (Pattinson, 2003). Table 2.2 Regulatory prohibitions of commercial dealings of organs (Pattinson, 2003) Australia No federal jurisdiction, but there are prohibitions in ali 6 States and both Provinces. Austria Law of June l , 1982 (applying to organs from cadavers). Belgi um Law No. 32 of June 13, 1986. Britain Human Organ Transplants Act 1989. Denmark Law No. 402 of June 13, 1990. Finland LawNo. 101 of February 2, 2001 on the Medical Use ofHuman Organs and Tissue. France LawNo. 94-654 of July 29, 1994 and Decree No. 2000-409 ofMay 11, 2000. Germany Acı of November 5, 1997. Greece Law 2737/1999. Hong Kong Ordinance No. 16of1995. India Transplantation ofHuman Organs Act (Act No. 42of1994). 1r cland No legislation . However, thc Medical Council's cıhical guidelines prohibit payment. Italy Law No. 644 of December 2, 1975. Japan Law No. 104 of July 16, 1997. Luxembourg Law ofNovember 25, 1982. Netherlands Law of May 24, 1996. Law No. 12 of April 22, 1993. Port1ıgal Singapore Human Organ Transplant Act 1987 (aınended in 2004). Slovakia Law of August 24, 1994. Spain Law No. 30 of October 27, 1979 and Crown Decree No. 426 of February 22,1980. Sweden Law No. 831 of 1995. Turkey Law No. 2238 of June 03 , 1979 (amended in 1982). us National Organ Transplant Act 1987. 16 However, the explanatory report to the Convention on Human Rights and Biomedicine says that the prohibition in Article 21 does not prohibit the payment of compensation to donors to cover their expenses and lost income nor does it apply to commonly discarded tissues such as hair and nails. Sirnilarly, although the 23 countries given in Table 2.2 prohibit certain commercial dealings with human organs, they are not concemed with ali commercialization of ali human tissue (Pattinson, 2003) . Among all countries, Iran is the only one with a govemment regulated compensated living donor system. If the rewarded or compensated living donation system could clearly be differentiated from organ trading, it may be the most practical solution to organ shortage, especially for kidneys (Monaco, 1990), but compensated donation system was rejected in the joint meeting of European Society of Transplantation and European Renal Association in Munich in 1990 (Bilgin, 1993). Also compensated system was claimed to behold the development of cadaveric donation programs (Abouna et al ., 1991) 2.4 History and Development of Transplant Legislation in Turkey During the early years of transplantation in Turkey, there were no laws regarding organ transplantation, donation or procurement. Transplantations were performed after getting the written consent of the donor and the recipient that they fully understand the risks of the operation. Beginning with the first transplantation in the country in 1975, it was only possible with first degree living related donors or cadaveric organs shipped from abroad. At that time, cadaveric organs were available to Turkish patients, namely by the efforts Hacettepe University Hospital Transplantation Team, from Eurotransplant (Leiden, Netherlands) or the South Eastem Organ Procurement Foundation (Virginia, USA) both of which are responsible for the mediation and allocation of organ donations. Media was extensively used back then in order to create public awareness about organ transplantation and donation; not only to convince people that transplantation is a life saving procedure but also to persuade the Parliament, Department of Religious Affairs, the Ministry ofHealth, and other governmental institutions about transplantation's importance. 17 Through the applications of Dr. Mehmet Haberal on behalf of Turkish Dialysis and Transplantation Association to the Parliament (Haberal, 2005) to legalize a transplantation law on harvesting, storage, grafting and transplantation of organs and tissues, Law 2238, was enacted on June 3, 1979 (See Figure 2.1 and Appendix B) . Law On the Harvesting, Storage, Grafting and Transplantation of Organs and Tissues Article 3. The buying and selling of organs and tissues for a monetary sum or other gain is forbidden. Article 4. Except for the distribution of information having scientific, statisticaJ, and new characteristics, ali advertisement in connection with the harvesting and donation of organs and tissues is forbidden . Article 5. Harvesting organs and tissues from persons under the age of 18 or who are not of sound mind is forbidden. Article 6. In order to be able to harvest organs and tissues from any person over the age of 18 who is of sound mind, a protocol , which beforehand the donor has approved of in writing and subscribed to verba lly before at least two witnesses, should be approved by a physician. Article 11. in connection with enforcement of this law, the case of ınedica1 death is established unanimously by a committee of 4 physicians consisting of l cardiologist, 1 neurologist , 1 ncurosurgeon, and l anesthcsiologist by applying thc mles, rncthods and practices which the level of science has reached in the country. Article 12. The physician who will perforın the transplant surgery cannot be among the group which pronounced the donor as dead (Art.ide 11), Aı-ticle 15. Those harvesting, storing, grafting and transplanting organs and tissues in a nıanner not confornıing to this law, and those interınediating in such actions as the buying and selling of organs and tissues and those brokering same, in the case that it does not require any heavier punishment, shall be sentenced to punishment oftwo (2) to four (4) years, and of 50,000 to 100,000 Turkish Lira. Figure 2 .1 Transplantation law no. 2238 Like the condemnation of Church at the beginning of fırst transplantations, some of our religious leaders were also opposing to transplantation activities claiming that it is an interference with God' s work. in answer to the application of Dr. Mehmet Haberal on behalf of Turkish Dialysis and Transplantation Association, Chairman of the Board of 18 Religious Affairs of the time (Tayyar Altıkulaç) explained that neither transplantation nor organ donation was against Muslim belief, referring to a sura from the Koran, AJ-Maidah, Verse 32, which says : 'On that account: We ordainedfor the Children ofJ srael that if any one slew a person - unless it be for murder or for spreading mischief in the land - it would be as if he slew the whole people: and if any one saved a life, it would be as if he saved the life of the whole people. Th.en although there came to them Our apostles with clear signs, yet, even after that, many of them continued to commit excesses in the land.' and emphasized, "Only the person to whom one donates one of his/her organs oneselj is respo 11sible far ol! his/her good ond eril deed':i. " The Supreme Board of Religious Affairs stated by its decision dated March 6th, 1980/3 96 (See Appendix E), that organ transplantation is not against Islam. Organ transplantation may onJy be performed under the following conditions : 1. When a medical doctor, whose professional efficiency and integrity is respected, states that organ transplantation is the onJy way to save a patient's life or one of his vital organs. 2. When the medica l doctor is of thc prcvailing opinion that organ transplantation is the only way to cure the disease. 3. When it is certain that thc person whose organ or tissue to be removed is dead. 4. When the patient who will receivc a transplantcd organ givcs this consent to the opera ti on. Only the person to whom one donates one of his/her organs oneself is responsible for ali his/her good and evi! deeds. Figure 2.2 The decisi on of 1980/396 of the Supreme Board of Religious Affairs After the recognition of Law 2238, on July 27, 1979, fırst loca! cadaveric kidney from a man died in a traffıc accident near Ankara was transplanted by Dr. Mehmet Haberal and his team. On January 21, 1982, the following paragraph was added to Law 223 8 with the enactment of Law 2594: "in the case where next of kin does not exist or cannot be located, and the termination of life has taken place as a result of accident or natura! death, provided that the 19 reason for death is in no way related to the reason for harvesting, and according to the conditions stated in Law 2238, suitable organs and tissues can be transplanted into persons whose lives depend on this procedure without permission from the next of kin." (See Appendix B). Throughout l 980s, many NGOs like foundations, associations, clubs ete. and GOs organized panels, symposiums, organ donation campaigns in order to inform the public and to increase attention on the subject. Standardized organ donation cards were printed as well . Many famous Turkish people, including artists, politicians, football players, even the president and the prime minister of the time donated their organs by signing donor cards in front of public and these were news on press and TV. Until 1992, there was no national organ sharing program in Turkey, but some centers in Ankara were sharing organs between themselves as well as some centers in Istanbul. There were also some sharing between centers in Istanbul-Bursa and Ankara-Antalya that time. However these sharings were mainly relying on personal relations. in 1992, OTCS (Organ Transplantation Coordination System) was established under Ministry of Health (MOH) which aimed the distribution of organs nationwide and to improve communication among transplant centers, thereby increasing the number of cadaveric organ transplantations. System was activated with the transplant coordinators in 12 different hospitals of MOH in 6 big cities. Due to many factors including the lack ofa centralized system of database, the system was short after useless and inactive (Oygür, 1996). The new Directive on Organ and Tissue Transplantation Services became effective by June 01 , 2000 (See Appendix C). It took another nine years to organize back and in 2001, MOH put al! related resources under one umbrella, National Coordination Center for Organ and Tissue Transplantation (NCC). The aim is to promote transplantation activities, especially deceased donar organ procurement. The related directive (See Appendix D) became effective by January 30, 2001 (later amended on March 03 , 2006). The data of the two phases, prior to 20 implementation of the new NCC (a period of 23 years) and after the NCC was established (between 2001-2004) is given in Table 2.3. Table 2.3 Cadaveric transplantations in Turkey, before and after National Coordination Center (Karakayalı and Haberal, 2005) Peri od Liver Kidney 207 989 Before NCC (47%) in 12 years (60.9%) in 25 years 233 635 After NCC (53%) in 3 years (39.1%) in 3 years Total 440 1624 2.5 Ethics and Religion A procedure like organ transplantation was not even imaginable when the religions fırst laid down. Therefore it is not possible to fınd a word for word explanation either promoting or opposing transplantation in any organized religion. The ethical, traditional and religious aspects of living donation, defıning death and cadaveric donation is very complicated . The major obstacle in front of fırst transplantation studies in the Western world was the principle of the Catholic church, as well as Aristotle' s and Thomas Aquinus philosophies, of "not ruining the integrity of the body". Parts from a body, either from a living or deceased one, should not be used even for healing another person according to this dogma with the reason of "a11 organs and tissues are created to perform their natura! duties as whole and as a part of other organs and tissues". The belief that left organs and tissues would not perform their duties as well as the explanted and transplanted organs and tissues was not discussable (Bilgin, 1993). It is a fact that these kinds of beliefs, although did not forbid, hada decelerating effect on the transplantation studies (Şenel, 2001). However with the increasing success of transplant operations since l 960s, advancements in medicine and the acceptance of transplantation as a type of treatment, not an experimental 21 procedure, transplants are announced to be morally and ethically acceptable by the Catholic Church (Bonomini, 1991). Islam and Buddhism does not oppose organ harvesting (Daar, 1991) as well as Jewism, Hinduism, Jehovah ' s Witnesses ete. Today, ali organized religions accept organ donation as an act of charity, love and sharing. However, both for the devout and non-devout, religious "traditions" offer the basis for many of our beliefs regarding the life, afterlife, sanctity of the body and the relationship between body and souL Although ali organized religions do favor organ donation, organ transplantation and donation is stili a controversial subject in some cultures and religions as well as with certain individuals. The Supreme Board of Religious Affairs stated by its decision on March 6th, 1980 that organ transplantation and donation is not against the Muslim belief (See Appendix E) The decision was based on verses from two suras Al Maidah; "and if any one saved a life, it would be as if he saved the life of the who/e people " and Al Qıyamah; "does the man think !hat we cannot resurrect him and bring his bones together again? Yes indeed, we are able to make whole vny fingerlips l ,. Religion was found to be the main and most important reason (26.2 % of the respondents) why people refuse to donate in Turkey (Bilge! et al. , 1991 ). A later study to reveal the attitudes of religious people toward organ donation and transplantation showed that religious people are very sensitive about organ donation (Keçecioğlu et al. , 2000). According to this study, 84 % of 291 respondents said that organ donation was in accord with Islamic belief; 86 % said that they would donate and 77 % were in favor of the public becoming better informed about the issue. Another survey among physicians revealed that only 5,5 % of 308 respondents felt organ donation was inappropriate according to Islam (Erdoğan et al., 2002). A survey among university students showed that only 8,9 % of 300 respondents were opposing organ donation and transplantation due to religious beliefs (Akgün et al., 2002). These data ali together show the progress of Turkish people in years in accepting organ transplantation and donation being in accord with Islam. In the beginning of living donation, it was discussed that it opposes the principle of 22 "Primunı Nil (non) Nocere" of Hippocrates. This principle telis that explanting an organ from a healthy person -even for transplantation purpose- does provide no good to that person but may provide damage due to surgical process. However, as the donor person would defınitely know the reason of the operation and accept its good or bad consequences makes donor surgery ethically acceptable. Ali living related organ transplantations in Turkey involve similar ethical dilemmas: according to many transplant surgeons, most organ recipients pay their donors and the demand for living related transplantations is increasing every year because of the lack of cadaveric donors, and most doctors in Turkey argue that organ trafficking is due to this lack (Sanal, 2004). The ethical and religious aspects of organ transplantation and donation was always discussed since the beginning of fırst transplantation trials, and will always be discussed in the future, especially with the advent of new applications like stem celi therapies which try to grow replacement organs. 2.6 Worldwide Donation Systems Donation can be either from living or deceased. In living donation, genetically or emotional relation is accepted. The ethical consensus regarding donation around the world is that one should not gain or pay for organ donation. When it is for cadaveric donations, common aspects of ditferent organ procurement units in ditferent countries are presence of a center for national coordination and centralized organ allocation, an independent organ procurement unit in the hospitals with or without a transplantation department, and management to make connections with nationwide hospitals without transplant programs. (Kazemeyni et al, 2004) There are three ways of family approach and getting consent in cadaveric donations: • Presumed (opting out): This would mean that a deceased person 's organs would be presumed to be available for transplantation, unless they had expressed an objection. Family consent is not searched in this system. 23 There are generally two types of presumed consent systems in operation internationally; "hard opt-out" and "sofi opt-out". Hard opt-out refers to systems where the wishes of the deceased' s next of kin are not considered even if they refuse to consent, while sofi opt-out presumes consent in the absence of an objection but will stili give consideration to the wishes of the next of kin. Most countries with presumed consent operate a sofi opt-out system with some notable exceptions like Austria. • Informed (opting in): Person' s wishes have no legal impact and deceased' s next of kin is asked to consent. • Theoretically presumed, but practically informed : Although the country has the legislation as presumed consent, coordinators ask for the family consent for organ donation merely for ethical and cultural concerns. Turkey, for example, is a theoretically presumed but practically an informed consent country. Even if a person carries a signed donation card in Turkey, his/her organs can not be procured unless the next of kin gives consent. Direct comparisons of organ donor levels throughout the world show that countries with presumed consent legislation tend to ha ve higher rates of donation, organ procurement and transplants . Organ donation in countries with presumed consent is almost 15 % easier (Robson, 2005). Nevertheless, even with same legislations and same national organizations, there are stili differences in countries (such as France, Italy, Spain) in refusal rate for donation (Kazemeyni et al. , 2004). Table 2.4 Legislative defaults on cadaveric organ donation (Abadie and Gay, 2005) Australia Informed consent country by Law of 1982 . Hasa donor registry since November 2000. Austria Presumed consent country by Law of June 1, 1982. Hasa non-donor registry since 1995. 24 Belgium Presumed consent country by Law of June 13, 1986. Has a donor and non-donor registry since 1987. Families should be informed and could potentially object to organ donation. Bulgaria Presumed consent country by Law of 1996. In practice. family consent is required. Can ada Informed consent country by Uniform Human Tissue Donation Act of 1980. Croatia Presumed consent country by Law of 1989, modified in 2000. No donor registry and family consent is always requested. Cyıırus Preswned consent count.ry by Law no. 97 of 1987. Czech Republic Presumed consent country by Law of 1984 and 2002 No registry for non-donors. Den mark Informed consent country by Law No. 246 and Law No. 402 . Hasa donor and non-donor registry since 1990. Estonia Presumed consent country. Finland Presumed consent count.ry by Law No. 355 of April 26, 1985. Fraoce Presumed consent country by Caillavet Law no. 76-1181 of December 22, 1976 and the Bioethics Law No. 94-654 of July 29, 1994. Hasa non-donor registry since 1990, as well asa donor card system. ln practice, families can override the intent of deceased relatives. Germaoy Jnformed consent count.ry by Acı on the Donation. Removal and Transplantation of Organs of November 5, 19 97. No registry in placc. Greece Prcsumed consent country by Law no. 821 of 1978 and Law no. 2737 of 1999. Hungary Presumed consent country by Ordinance No. 18 ofNovember 4, 1972. Hasa non-donor registry since 1999. lrelaod lnformed consent country (no law, but follows U.K. guidelines). lsrael Presumed consent country by the Law of Anatomy and Pathology of 1953. ltaly Presumed consent country by Penal Code, Articles 581-5 and Law No. 458 of June 26, 1967 and Law No. 644 ofDecember 2, 1975. A new law of presumed consent was approved on April 1, 1999. Hasa donor and non-donor registry since 2000. In practice, families are consulted before organs are extracted. Japan Infom1ed consent country by Law no. 104 of July 16, 1997. Families can veto decisions of relatives to donate. Latvia Presumed consent country. Lithuania Informed consent country. 25 Luxemburg Presumed consent country by Law of November 25, 1982. The Netherlands lnformed consent country by Law of May 24, 1996. Has a donor and non-donor registry since 1998. Families decide on donation for non-registered relatives, but have a small influence in the decision for registered relatives. New Zealand Informed consent country by the Human Tissue Act of 1964. Norway Presumed consent country by Law no. 6 of February 9, 1973. No registry in place. Families are consulted before organ extraction and can potentially refuse. Poland Presumed consent country by Article No. 9 1-408 of August 30, 1990 and Article 4 ofOctober 1995. Has a non-donor registry since 1996. Portugal Presumed consent country by Law no. 12 of April 22, 1993 . Hasa non- donor registry since 1994. Romania Informed consent count.ry by Law of 1998. Hasa donor and non-donor registry since 1996. Singaııore Presumed consent country by Human Organ Transplant Act 1987. Slovak Republic Presumed consent count.ry by Law of August 24, 1994. Slovenia Presumed consent country by Law of Transplantation of Human ' s Body Parts of 19 96 and Law of 2000. Spain Prcsumcd consent country by Law no. 30 of October 30, I 979. [n practice, organs are extracted only with the family consent. Sweden Presumed consent country by Law of 1996. Has a donor and non-donor registry . Families can potentially veto donation if the wishes of the deceased are not known. Switzerlarıd Informed consent country by Federal Order of March 22, 1996. Turkey Presumed consent country by Law no. 2238 of June 3, 1979. In practice, written authorization from families has to be obtained before organ extraction. United Kirıgdom Informed consent country by The Human Tissue Act 1961 and The Human Organ Transplants Act 1989. Hasa donor registry since 1994. U nited States Informed consent country by the Uniform Anatomical Gift Act of 1968, revised in 1987. There are donar registries in not ali but several states. 26 2.6.1 Transplant Organ Procurement System in the United States The key elements of transplant organ procurement system in United States are: • The organ procurement organizations (OPO): OPOs are responsible from identifying brain dead patients; obtaining consent from donor' s family; retrieving the organ(s); supervising ali organ transfer and carrying out the tests of tissue typing and compatibility and sharing organs. OPOs are non-profit organizations that operate independently. There are 58 OPOs across the country which provide organ procurement services to 261 transplant centers (US National Kidney Foundation, 2006) . • United Network for Organ Sharing (UNOS) : UNOS is a non-profit organization centered in Richmond, Virginia. lt covers the whole country in the yield of procurement and transplantation. It operates the Organ Procurement and Transplant Network. • Organ Procurement and Transplant Network (OPTN) : OPTN maintains the national waiting li st in ali terms. • Scientifıc Registry of Transplant Recipient (SRTR) : SRTR supports the ongoing evaluation of the scientifıc and clinical status of solid organ transplantation by gathering transplant Eyes Sounds '--------> Ears Smells '--------> Nose Exposure q Attenıion q Inıerpretation Tasıe '--------> Mmıth Texnıres .....------"> Skin Figure 3. l Perceptual process Exposure occurs when a stimulus comes withjn the range of someone' s sensory receptors. People may concentrate on some stimuli, but be unaware of others or, even ignore some messages. Then, even though people are exposed to some stimuli, they may choose not to perceive it. Any kind of advertisement on organ transplantation -other than scientific, statistical or news information- is forbidden according to Law 2238 in Turkey. üne of the main problems about organ donation in Turkey is that; people are generally exposed to word of mouth information about organ transplantation and donation. These kinds of information are usually capable of gathering the attention as they bear the excitement and fear touching human mind. When one believes in the story, s/he feels like to warn others. This is how the word spreads so easily especially after the advent of İnternet and e-mail. Stories about lost people after the Earthquake or the friend ofa friend awakening in an ice-fılled bathtub with two cuts on the back and a note on the mirror are two examples of the very well known urban legends. People are generally not exposed to decent facts about donation and transplantation enough, yet even if they do, they tend to ignore the message because of two reasons: 1. it is usually in form of formal speeches or statistics and does not grab the attention. 2. it arises negative feelings in people by reminding sickness and death. lııı~ ırı 1/1 ll.h,11111 Figure 3.2 Theme of death in a poster for organ donation (www.gencdiyaliz.com) 45 The Ministry of Health of Turkey (MOH) announces the week of November 3-9 as the Organ Transplantation Week and organizes different activities and conferences itself while urging Loca) Health Management Offices to infom1 public and health professionals about organ donation and transplantation during this week. it is also mentioned in MOH' s offical website that educational programs are conducted with the Ministry of Education to inform students and indirectly parents about organ donation. Banks were required to explain details about money transfers in electronic banking according to a state law in US, therefore a national bank distributed a pamphlet providing the required information to 120. 000 of its customers at considerable cost. in hundred of the mailings, a section in the middle of the pamphlet was offering the reader $10 just for fınding that paragraph. Not a single person claimed the reward (Time, 1980). This is a good example showing people' s tendencies to miss or ignore the messages that they are not attracted or interested. It is the same way most of the messages about organ donation are ignored or not perceived. Newspapers, or collectively the media, have always been the best stage for organ transplantation and donation activities. From the very beginning of transplantation activities, both in the world and in our country, media has been one of the most important tools for inforrning and educating people. News about organ donation and transplantation take place mostly in newspapers, rarely in movies, TV news and shows. Turkey' s fırst transplantation was done on November 3, 1975 and, took its place on the papers on November 20. The delay was not because of the lack of interest to the issue, but rather the hospital management prefered to wait until the recipient recovers. Media followed the patient day by day until he was discharged on December 8. The fırst cadaveric transplantation found its place on papers two days after the operation, on October 12, 1978. The fırst loca) cadaveric transplantation after the recognition of Turkish Transplant Law was papered on August O1 , 1979. These were effective tools to attract people due to the novelty of the issue. Successful transplantations were major breakthrough since ESRD patients were completely dependent on dialysis machines before. The importance of donation was emphasized by ali means and it was a prornising event when the father of a deceased man donated his son ' s kidneys recently after the recognition of Law 223 8 46 enabling cadaveric transplantation in Turkey. However, it is obvious that although the message was perceived, it was not translated into action; in the fıfteen months after the recognition of Law 2238, only one cadaveric donation was consented. Back then, with the consideration that it was mainly due to religious reasons, having the Chairman of the Board of Religious Affairs of the time announce on TV that Islam permits donation and the decision 1980/396 of Supreme Board ofReligious Affairs were the next moves. Newspapers stili spare considerable part to news about cadaveric donations, successful transplantation operations, fıgures about and developments in transplantation (See Appendix E). About six years after the fırst transplantation of Turkey, in 1982, a movıe, Arkadaşım, where two famous actors Tarık Akan and Fikret Hakan starred, was telling the story of two enemies who turned to be best friends. Akan was in need ofa kidney transplant and Hakan was donating one kidney to his friend . Today, some of the popular TV series are committing some episodes to tissue/organ donation like Çemberimde Gül Oya (2004), Büyük Yalan (2004) and Binbir Gece (2006) . ln Çemberimde Gül Oya, Yurdanur was meeting a young veiled mother in the hospital whose little son was in need of a kidney transplant. Their conversation, in some parts referring to the religious views on organ donation, helped her deciding to donate his brain dead husband ' s organs. The adopted son was donating one of his kidney' s to his biological mother in Büyük Yalan. In Binbir Gece, Şehrazat is looking far a way to fınance his son ' s bone marrow transplantation, but this time a sensational question is asked: Would you accept the indecent proposal far your child ' s survival? These kind of messages are closer to people' s perception, as they are not given in form of slogans, but embedded in the stories, so at least, people can not avoid to perceive them. Because a movie or a show is watched by preference, people are more open to feel theirselves in the shoes of the actor, therefore it is likelier that they perceive, attend and interpret the messages. Same principle applies to TV shows hosting transplant physicians. Münci Kalayoğlu- a famous Turkish transplant surgeon who worked in US for many years and recently came back to Turkey- would defınitely gather much attention in Beyazıt Öztürk and Kadir 47 Çöpdemir' s "Biri Bana Anlatsın" which has an informal format rather than a standard forum with a formal format. it is known that in order to create the contrast to differentiate a stimuli from others, there are four elements to be used: size, color, position, novelty. Therefore the news on the papers are expected to be more attactive if they get considerable size and good position in the design of the page. Marketing Türkiye' s finalists in the Young Creators Contest of 2006 is a nice example on the novely aspect. The themes are quite different than usual. Figure 3.3 Award winning posters for donation in Young Creators Contest (Marketing Türkiye, 2006) 3.2 Learning Leaming is a relatively permanent change in behavior caused by experience (Solomon, 2004). The leamer need not have to experience directly; s/he can also leam by observing events that affect others (Baron, 1989). Learning can occur in two ways, either through 48 simple associations between a stimulus and a response, or via a complex series of cognitive activities. People tend to learn performing behaviors that produce positive results and avoid those produce negative results. in this type of learning, which is called instrumental conditioning, responses are shaped in order to obtain a goal. Two of the three ways of instrumental conditioning (positive reinforcement, negative reinforcement, punishment) are commonly used to promote organ donation. A positive reinforcement may be provided in the form of a reward. The aim is to strengthen the response and to teach the appropriate behaviour. The reward may be monetary like the Iranian model of living unrelating donors where people register themselves as volunteer donors. Some countries (e.g. Singapore) or some transplantation centers (e.g. Akdeniz University Hospital) reward donor families either by providing partial subsidy in medical expenses, handling the funeral expenses or by reimbursing ali hospital charges of the donor. in US, the New Yo rk State honors the donors or the families of donors with a medal anda message of thanks for their gift oflife (See Figure 3.4). Figure 3.4 Medal ofhonor for donors by New York State (http://www.alliancefordonation.org) A negative reinforcement is another way of strengthening the response and teaching the appropriate behaviour. For example, in Singapore, ali mentally competent citizens aged between 18 and 60 years, who are permanent residents and the victim of a fatal accident, 49 are presurned to be a kidney donor unless they register their dissent. People who have not dissented are given priority on the transplant waiting lists over those who have registered an objection. People in need ofa transplant who remove their dissent will only be given the same priority two years later (Robson, 2005). Observational learning occurs when people watch the actions of others and note the reinforcements they receive for their behaviors- learning occurs as a result of vicarious rather than direct experience. This type of learning is also called modelling (Solomon, 2004). In modelling, people are focused on the model ' s behaviour, store the observation in memory and whenever there is a situation where the behaviour is useful, people perform the model' s behaviour. This was why donations from leaders like Kenan Evren and Turgut Özal or celebrities like Zeki Alasya, Metin Akpınar, Hülya Koçyiğit were very important during the first years of transplantation in Turkey. C"u ı ; ; l't:) ı 25 02 . 19XH Mannar.ı Un ı vcr ::. ııc, , · ni ıı S ulı;ıııalıınc !'lc k ı rekıörluk hı n-ıs ınll · ı y~ I· lı.·' rnel. c· b, ı ı i·. ın Hu. ı ya Kr ı•;yı g-·ı ı . Ecli7 Hun . Ncco. clcla A l ktı'ı· · N · ı ~• t Uupyı .ıı.ı 1-ıı•ı r · " I r · · c .. "tıı ·, g ıı :. " ·~ a~. v..: ı · ılıı Vuıal "Orga n 13::ı g ı ~ ı " ıı ı tk .,ı..:k l ı:.clik l c;ııı; hc lınıı lc ı kcıı . Seldi! Alkıw· . Nisa --ercıli ~ e Tolga /\~~ıncr cercklı ı s l cııı lc rı ıaın.ııııl.ıyarnk organlarını hağ ı~ladılar ~ ·, Figure 3.5 Organ donation from artists (Hürriyet, 1988) 3.3 Motivation Motivation refers to the processes that lead people to behave as they do (Solomon, 2004). People have needs that should be satisfied and the desired end is the person' s goal. For 50 example, thirst is a basic physiological need that must be satisfıed and it can be reduced or eliminated by drinking water, soda, coke, beer ete. Although the goal is to eliminate thirst, the routes may be different due to personal experiences or values of the culture to which the person belongs. Then, motivation is why we do a thing whereas a motive is the reason behind the driving force of our behavior. The motive driving a living donation is defınitely the love and compassion, i.e. emotional. Donation provides satisfaction and peace of conscience to living relating donors as they would probably feel disquiet and guilt if the patient is lost in the event of refusal of donation (Bilgin, 1993). lt was suggested by Monaco (1990) and Daar (1991) that compensated (for job or income loss) donations regulated by govern.ments as well as incentives (free funeral services, reimbursing hospital chargers) for cadaveric donations would increase the motivation of people for organ donations. ln the time of these suggestions, the lranian model for LURD was crawling and incentives were used only in few countries. Today, it is known that these practices did pay off to some extent; there is no renal waiting list in Iran, incentives like tax deduction for donors are considered in US and reimbursements are used in many countries including Turkey to motivate people; whereas some countries do not favor such motivation and support only altruistic donation . 3.4 lnvolvement lnvolvement is defıned as "a person ' s perceived relevance of the object based on their inherent needs, values, and interests" (Zaichkowsky, 1985). it is the strong relationship between a person and a product or service. As involvement increases, attention also increases and therefore the understanding. it is known that people with a direct or indirect organ transplantation or donation story are more interested in the issue. in Singapore, it is seen that people who have dissented for donation, later want to remove dissent when they get in need ofa transplant (Robson, 2005). in another study among 291 religious people in Turkey, the only person who had actually donated organs was a chronic renal failure patient (Keçecioğlu et al, 2000). it is for sure that people will not be the same in their 51 levels of involvements with respect to an ıssue, but there are ways to increase the involvement (Solomon, 2004): • Appealing to people' s hedonic needs: Slogans like "acquire merit in God' s sight" or "save a life" are commonly used in donation campaigns. Sevap kampanyası Namaz çıkışlarında cemaatin organ bağışı yapması sağlanacak. Her imam l O vatandaşı etkilerse, Türkiye çapında 800 bin kişi organ bağışlamış olacak Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye'nin en büyük organ bağışı kampanyas ını başlatıyor. En az 800 bin kişiye organ bağışı yaptırılması hedeflenen kampanyayı bir genelgeyle müftülüklere duyuran Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz, İslam dininde organ bağışının günah olduğu yolundaki yanlış inancın değişmesi gerektiğini vurgulayarak, "Organ bağışlamak, bir hayat kurtarmak, büyük bır sevaptır" dedi. -:.'tl~~!-':.i:::i::_~-- 09.06.2001 ~ ~ - Figure 3.6 Campaign for merits (Sabah, 2001) • Use novel/prominent stimuli: The Young Creators' posters use a rather prominent stimuli (See Figure 3.3). • Use celebrities: Donation from politicians, religious leaders, artists ete. could possibly influence people (See Figure 3.5 and 3.7). 52 ~Milliyet C'rımVi§i 2Ci \ l'JX\ ı~Jrn 1%'9 Figure 3.7 Organ donation from the President and Head of Religious Affairs (Milliyet, 1989; Hürriyet, 1983) • Establish a bond between people and service: There is no guarantee that the person or his/her beloved ones would not need a transplant one day. • Show them they are wrong: It is important to teli people that transplantation is not against religion, does not disfigure the body, there is no way to recover from brain death ete. 3.5 Values A value is a belief that some condition is preferable to its opposite (Solomon, 2004). A person' s set of values play an irnportant role in his activities. Consider two people refusing to consume alcoholic drinks; one of them used to be an alcoholic while the other is refusing for religious reasons. Although these two people are behaving the sarne way, their reasons to behave so are completely different. The extent to which people share a belief is a function of individual, social and cultural forces (Solomon, 2004). Every culture hasa set of values that it irnparts to its members (Pollay, 1983). It is rnore obvious when Austria and Turkey, two countries with a presurned consent legislation, are cornpared. In Austria, where the culture favors individualism, every person is a potential donor unless registered otherwise. Farnily consent is not asked in this system. However, in Turkey or Spain, where farnily ties are very rnuch valued, the organs are not extracted without farnily consent even if the person himself previously consented. 53 3.6 Self Concept The self concept refers to the beliefs a person holds about his/her own attributes, and how s/he evaluates these qualities (Solomon, 2004). There are two selves: ideal self and actual self Ideal self is how the person would like to be while actual self is a realistic appraisal of the qualities. A person may want to be altruistic and donate his/her organs after death (ideal self), however s/he might be scared of death and do not want his/her body cut ( actual self) . People usually prefer some products or services over others to determine their self-concept as well as to intluence other people' s perception of them. 3. 7 Personality Personality is a person ' s unique psychological make up and how it consistently intluences the way a person responds to his/her environment (Solomon, 2004). According to the Freudian system, there are three components of the personality: ID is the sel:fish one, it just wants to maximize pleasure and avoid pain. Superego is the person' s conscience whereas Ego is a mediator between the ID and superego trying to balance them. Freud describes two main drives governing people' s lives: preservation (remaining alive, not dying) and procreation (desire to escape from death) . It is the ID who telis not to think about donation because of fear of death . Superego tries to counterweight the ID telling that every one of us will eventually die but lives can be saved by our death. 3.8 Lifestyles Lifestyle refers to a set of values or tastes exhibited by a group of people. Demographics is the observable measurement of a population' s characteristics; such as birthrate, age distribution and income. Though, even within the same demographic characteristics, people can stili be very different from each other. Psychographics is the use of psychological , sociological and anthropological factors to fine tune the offerings to meet the needs of different segments (Solomon, 2004) . Then, demographic studies teli who we are dealing with and psychographics tries to understand why people make particular 54 decisions and based on this information, how they can be segmented and communicated with. Psychographic segmentation can be used in those studies to increase organ donation: • To make a healthier definition of our target groups: For example aged over 18, mentally competent ete. • To create a better view of our target: The target groups must not be stereotypes . The aim is to reach the "whole" community including educated and less educated, religious and less religious, idiocentric and allocentrics, intraverts and extraverts ete. • To position the service: The features about organ donation which fits in with the person' s lifestyle could be emphasized, for example "it is a good merit in God' s sight" or "it is a donation of life". Figure 3.8 A Turkish football team, Trabzonspor, carrying a poster for donation (2006) • To betler communicate the attributes: Psychographic information can provide very valuable data to communicate better about donation. For example, those who tend to feel that they need to make a difference and leave a mark behind, may be told: "make a difference, save another life" or for those who are afraid of death, "a chance to live after you' re gone". 55 ÖLÜMDE . RA HAYAT R MI? Figure 3.9 "ls There Life after Death?" (www.gencdiyaliz.com) • To develop an overall strategy: New strategies and ways of communication could be formulated only with the knowledge on how organ donation fits or does not fit in people' s lifestyles. 3.9 Attitudes Attitudes are relatively lasting general evaluations of people (including oneself), objects, ideas, situations and our tendency to behave in a particular way based on these evaluations. it is general because it applies to more than one momentary event (Solomon, 2004). The functional theory of attitudes by Daniel Katz tries to explain how attitudes facilitate social behaviours (Katz, 1960). Attitudes are affected from our past experiences and from our present environment. They are closely relating with our perception, learning, memory, motivation, values, self concept, personality, life style, culture ete. Usually attitudes are 56 not expressed out in words or by body language, and it is almost impossible to learn the real attitude in such conditions. AJso people' s behaviours may not be coherent with their attitudes because of many factors- especially for the search of sociaJ approval. People may express positive attitudes about organ donation because of their education !eve!, position in the society or just for the acceptance from the social groups they are involved with . However, they may not consider donation in real life. 3.9.1 Functions of Attitudes There are four functions of attitudes defıned by Katz (1960) : 1. Utilitarian Function: People want to maximize their benefıt or pleasure while trying to minimize or eliminate their pain or penalties ( due to instrumental conditioning). In marketing communications, it is very important to clearly explain people about the benefıts of a product or service. it is simply the utilitarian function (pain- penalty avoidance) of the attitude toward organ donation, because donation is directly linked to death . The same utilitarian function may be triggered from the opposite end (benefıt-pleasure maximization) as in Figures 3.8 and 3.9. 2. Ego Defensive Function : Positive and negative attitudes toward a person, object or situation, may help people to protect their self concept and personality either from external threats or internal feelings. Behavior in a particular way based on either positive or negative attitudes may be the result of concerns like acceptance, social approval, respect ete. Recently (in June 2006), a well known police officer' s nephew was diagnosed brain dead after an attack and the family decided to donate the 17 year old boy' s organs. After ali the procedures were completed, the uncle ran into a theology professor, and the professor told that organ donation is not right in Islamic belief, so he would neither accept to have transplantation himself nor donate his organs. The family, confused with this speech, changed their mind and refused to donate. This final decision is an example of how the behavior may be affected by several concerns including religious concerns and peace of conscience (Figure 3 .1 O) 57 l-!.l'ı.ı ?l:ls1; _f_i_ 03.06.2006 5 kişinin umutlarım söndüren fetva Emekli emniyet müdürü Uğur Gür'ün, 40 YTL'lik cep telefonu için başına kurşun sıkılarak öldürülen 17 yaşındaki yeğeni Onur Topaloğlu'nun organları, beyin ölümü gerçekleştikten sonra ailesi tarafından bağışlandı. Evraklara imzayı da bizzat Emniyet Müdürü Uğur Gür attı. Emniyet Müdürü'nün kardeşi de yıllar evvel karaciğer nakli olduğu için, ailece daha önce organ nakli sorununu yaşamış, bu nedenle de imzayı atarken hiç tereddüt etmemişlerdi 'MAHSURU YOK, AKSİNE SEVAP' Ancak aile yine de dinen bir sakıncası olup olmadığını öğrenmek için Eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz'a danıştı. "Diyanet İşleri bu konuda toplandı ve organ bağışının sevap olduğuna karar verdi, hatta bu konuda bir fetva bile bulunuyor" cevabı üzerine, Onur Topaloğlu'nun öğretmen annesi Hatice Topaloğlu da organ bağışına onay verdi . Sağlık Bakanlığı organ nakli için hemen devreye girdi. Talihsiz Onur'un retinası , kalbi, böbrekleri ve karaciğeri ile hayat bulacak beş kişi hastaneye çağrıldı. 'BEN VERMEM DE ALMAM DA' Bu sırada öldürülen yeğeninin katillerinin bulunması için emniyet müdürlüğünde bulunan Uğur Gür, tesadüfen ilahiyatçı Prof. Dr. Cevat Akşit ile karşılaştı. Kısa bir konuşmanın ardından Prof. Dr. Cevat Akşit'in, "Organ bağışı caiz değil, ben vermem de almam da" demesi üzerine Gür terüddüte kapıldı. Akşit'in sözlerini kardeşleriyle paylaştı. Kararsızlık yaşayan aile de son anda organ bağışından vazgeçti. Figure 3. 10 "Fatva" 3. Value-Expressive Function: People may develop some attitudes in accordance to their values, how they like to express themselves, who they are, what they like to be ete. Matching organ donation with values like altruism or sensitivity is a way to increase the interest and attention. Slogans like "Donate Life" or "Gift of Life" are actually targeting the value expressive function of the attitude. 58 O R GAN DO NA T IO N A GI F T FOR LiFE Figure 3.11 "A Gift for Life" (WHO, 2006) 4. Knowledge Function: Sometimes attitudes are developed in need of order or meaning, like when people are in need of resolving an ambiguity or facing something new or unknown. Probably one of the most important reasons why Turkish people are uncommitted to organ donation is because the level of trust to the Turkish medical system is low in general based on past and present experiences. 3.9.2 Components of Attitudes The target in marketing is to teach the consumer a new behavior or to change the present behavior toward a desired state. In order to achieve this target, people need to develop or change their present attitudes. Three components of the attitude must be referred in any marketing communication aiming to develop an attitude or to change it: cognitive, affective and conative. Cognitive component is composed of rational elements like ideas, facts and beliefs like; 110000 people die because of smoking every year (Ministry of Health, 2005), 67 million hectares of land is threaten by erosion every year (TEMA, 2006) or 1500-2000 patients die in the waiting lists every year (CNN Turk, 2004). By giving solid figures, it is aimed to change the perception and persuade people ofa need. Affective Component is composed of either positive (happiness, cheer, satisfaction, appreciation) or negative (regret, anger, fear, stress) feelings. it is therefore important to emphasize organ donation as something positive to come out ofa person' s death and reflect the happiness and appreciation of recipients. 59 Conative component explains the attitude' s tendency to turn into action or behavior. Donate Life America uses the concept of power in its new video and say "Yo u ha ve the power to donate life" . In a negative perspective, the professor used the concept of sin in order to influence the family ' s decision on donating their son' s organs. 3.9.3 Properties of Attitudes Attitudes ha ve three properties to be conceived: 1. Strength of an attitude: As an attitude is stronger, it is harder to change it. In Turkey, ice cream consumption decreases in winter due to the belief that it may cause respiratory infections. Pork meat, however, is not consumed due to religious reasons. It is obvious that the attitude toward park meat is stronger than the attitude toward ice cream (Koç, 2006). It needs to be figured out how strong is the public attitude toward organ donation before an effective communication is modeled. 2. The complexity of an attitude and its relationship with other attitudes and values: Some attitudes are diffused into values and lifestyles or developed due to religion. The attitudes toward cadaveric organ donation are such attitudes, they are integrated with life, death, culture and religion. 3. Consistency among the components of an attitude: More relating and in accord the subcomponents of an attitude are, more difficult it is to change the attitude. If only one component is focused and the others are neglected, it is difficult to achieve the desired results . Therefore it is wiser to change the easier attitude fırst. Donation of blood and organs are such attitudes. In Turkey, donation of blood is as scarce as the donation of organs, but obviously less complex due to its nature. It may be expected that the attitudes toward blood donation is much easier to develop or change, and once they are, the attitudes toward organ donation would alsa be effected in a positive manner. 60 3.9.4 Changing Attitudes through Communication Every day people are sent hundreds of messages trying to change their attitudes toward a product/service. These messages try to persuade people in several ways, by facts, figures, pictures, peers, celebrity spokespeople ete. Persuasion is the active attempt to change attitudes (Solomon, 2004). There are basic psychological principles that influence people to change their minds or comply with a request (Cialdini and Rhoads, 2001) • Reciprocity: People are more likely to give if they receive something in return. This explains why Iran has no renal transplant waiting list. US proposal of tax deduction for donors is alsa following the reciprocity principle. • Scarcity: If an item ıs less available or not available at ali, it becomes more attractive or valuable • Authority : An authoritative source is always more convincing to people. A constructing company in Istanbul had Prof. Dr. Ahmet Mete Tşıkara as consultant in its new project in order to emphasize that the houses will be earthquake resistant. It was a similar move that Tayyar Altıkulaç , former Head of Religious Affairs, announced that organ donation is proper according to Islam. • Consistency: People are or at least try to be consistent in terms of what they say and do . A good example to inconsistency is Bülent Arınç, the Head of the Parliament who said "I anı not ready to donate my organs" in the organ donation campaign of his party in the Parliament in 2005 (TBMM Info, 2006). • Liking: People are more likely to agree with those they like or admire (See Figure 3.12). • Consensus: Other people' s opınıons, behaviors or actions are usually taken into account before a person decides what to do. The desire to fit in often influences the actions. It is likely that some members of the "Papatyalar", probably the most 61 popular group of 1980s, agreed to donate their organs in order to fit in the group (See Figure 3.12). 05.03.1989 SEMRA ÖZAL VE PAPATYALAR ORGANLARINI BAGIŞLADI /\ ııkıırcı . Tiırk Kad1111111 Giıçlendimw ve Taı11tııuı Va'-i: ı Otf;Oıt Ba,ı ış Kı 1111ıw11ı ·rıs ı haş lall ı. Komıımıw111111 ilk gii11ii11de Vakıf Başkaıı.ı Semra Ö::al ılc (ı l) 17apo tı o ha.~ ış ıo lııılııııdıı Fi gure 3. 12 Organ donation from Semra Özal and "Papatyalar" (Tercüman, 1989) According to the traditional communication model, there is the source- originating the communication, message- what is said and how is said, receiver- who interprets the message in light of own experiences and finally the feedback- whether the desired behavior is achieved or not. However, in today' s world, people have more control over what they receive and how they will process it. There are a variety of responses like brand awareness, long term relationship and being informed about product/service features ete. In general, there are two basic types of feedback: • First order response: The message- if successfully received by the receıver- ends with the desired behavior. • Second order response: The message may not result with the desired behavior right away, but rather prompt it. 62 ln marketing communications regarding organ donation, both fırst order and second order responses are appreciated. It is better if the message to promote organ donation results with the receiver taking action and signing a donor card, but it is also good to have the receiver fınd it easier to consent for donating a farnily member' s organs in the future . It was mentioned that another important criteria is who says the message. Two particularly important source characteristics are credibility and attractiveness (Kelman, 1961 ), (Petroshius and Crocker, 1989). Credibility is the source' s competence in terms of expertise, objectivity and trustworthiness, whereas attractiveness is a sum of many social properties of the source like physical appearance, charisma, status and personality. Department of Religious Affairs and its former and present Heads always promoted organ donation, while some other religious leaders and theology professors say donation is against Islam. People will evaluate these two conflicting declarations according to their perception of the sources' credibility and attractiveness. Another important criteria ıs the message itself, how and what is said. lt is the characteristics of the message that helps to determine its impact on attitudes. It is possible to appeal people emotionally, by showing transplant candidates conditions; rationally, by mentioning the number of people dying in the waiting lists or by scaring them saying that "you or your beloved ones may need an organ transplant someday" . 3.9.5 Strategies to Change Attitudes ln order to manipulate people to behave as the way we want them to behave, their attitudes toward that issue must be changed. ln order to change the attitude, it is important to understand why it is held. Based on the reasons of the present attitudes, Fishbein ( 1963) recomrnends three ways to follow : • To introduce a new salient attribute: Religion was found to be the main reason why people refuse to donate in Turkey (Bilge] et al., 1991). The pioneers of transplantation in Turkey tried to add a new belief by saying that "organ donation is not against Islam". 63 • To improve or change the evaluation of an attribute: In order to improve the evaluation of donation with respect to religion, The Supreme Board of Religious Affairs investigated the issue and declared its decision (Appendix D) • To increase the strength of an existing positive belief: Although a greater proportion of the community is convinced today about the appropriateness of donation to Islam, messages as in Figure 3 .13 will defınitely increase the strength of the belief. 3.10 lndividual Decision Making Why do people choose one product or service over another? How do they make their choices? Decision making is a cognitive process of selecting a course of action among altematives; simply a problem solving, but extended, complex and usually confusing. The steps of an individual decision making process on organ donation would have the following steps: Peygamberimiz yaşasaydı organlarını bağışlardı İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü, Türkiye'de, organ bağışını özendirmek amacıyla "Bir Hayat da Siz Armağan Edin" kampanyası başlattı. Kampanyaya destek veren İ stanbul İl Müftüsü Mustafa Çağrıcı , il genelindeki camilerde vaazların büyük bölümünün organ bağışı konusuna aynlacağını söyledi. Çağrıcı, "Organ bağışı dinen meşru ve sevaptır. Şunu iddia ediyorum, eğer yaşasaydı bugün Hazreti Peygamber de organ nakline kesinlikle destek verirdi ve kendisi de katılırdı" dedi. Türkiye'de 40 bin kişi böbrek, bin kişi kalp ve 2-3 bin karaciğer hastası , yaşamak için organ bağışı bekliyor. r;-ı nn ~·:il L ,02006 Figure 3.13 "Prophet would donate his organs", Hürriyet, 2006 64 1. Recognition of the problem that there are a !ot of people in need for a transplant and the number of organs available to them is less than enough. 2. Search of information about the issue itself and probably how and where donation could be made. 3. Evaluation of the alternative, which is simply not to donate. 4. Decision making and signing a donor card. The AIUAPR model interprets the steps as follows (Mercer, 1996): • Awareness: Before anything else, people must become aware that the organ transplantation is a life savıng procedure and organs are needed for transplantations. Since the scarcity of organ donation is a universal problem, the fırst task must be to present this fact to the target audience and gain their attention. If the audience never hears the message, they will not act on it, no matter how powerful the need is. • lnterest: lt is not suffıcient to grab the attention, as there are several messages from the external environment trying to stimulate an individual and people tend to ignore most of them. The message must be impressive enough to capture the interest. • Understanding: ünce an interest is established, the prospective donor would be able to evaluate how important the issue is. • Attitudes: The message must go even further; and persuade the reader to adopt a suffıciently positive attitude toward the donation. • Action: Ali the above stages might happen in a few rninutes while the receiver is stili considering the message. The final decision, on the other hand, may take place 65 right away by signing a donor card or perhaps years later, when a member of the family, unfortunately, is a brain dead patient. 3.11 Family Decision Making Family decision making process is very much alike the individual decision making process. Individual members of families often serve different roles in decisions that ultimately draw on shared farnily resources. Some individuals are information gatherers/holders, who seek out information. These individuals often have a great deal of power because they may selectively pass on information that favors their chosen alternatives. Influencers do not ultimately have the power to decide between altematives, but they may make their wishes known, in one way or another. The decision maker(s) of the family will have the power to deterrnine whether to donate or not. lt should still be noted that farnily decisions are often subject to a great deal of con:flict. In Turkey, the spouse is assigned as the decision maker by law, in his/her absence, the offspring, parents, siblings or any of the present relatives are respectively looked for to consent. In many countries, donation is not an individual but actually a farnily decision. The donor cards serve as a presentation of the donor ' s wishes and may positively in:fluence the family decision. However, even if an individua] expressed his/her wishes on a donor card, the family may still refuse to consent as in many cases in Japan. In Turkey, although people are urged to carry donor cards, these cards are not looked for on patients admitting to a hospital or in case of brain death . Then, the real and the bitter question is not "Would you donate your organs?" but "Would you be abJe to donate the organs ofa beloved?". Santiago (1997) defıned the reasons for family refusal on donation as below (from the most irnportant to Jess): • Misunderstanding of the term "brain death" 66 • Lack of knowledge of donor' s wishes • Social issues • Religious beliefs • Worries about the hospital and/or staff mistreating the body in some way We see that these reasons conform with the fındings of Akaydın et al. (2001) for Turkey. • Misunderstanding of the term "brain death" • Disfıguration of the body • Religious • Worries about the quality of treatment • Worries about whom will receive the organs • Social issues • Worries about the delay of funeral • Lack of knowledge of donor' s wishes The maın reasons for refusal of organ donation are defıcits in knowledge or misinformation about transplantation and organ donation. Then the cognitive component of the attitudes must be targetted and people must be given the proper information. 67 4 Research Methodology Th;s chapter seeks to explain how the researcher formulated the research problem as well as the key questions. The methodology adopted to address the problem is presented in details. Finally, an evaluation of the limitations of the research is submitted. 4.1 The Research Problem The research topic "The Antecedents of Organ Donation: An Investigation into the Factors Influencing Organ Donation in Turkey" was formulated to satisfy the needs of the Turkish transplantation community in order to understand the reasons of scarcity of donations from a consumer behaviour perspective. The research problem was outlined by reference to these key questions: 1. How do Turkish people perceive organ transplantation? 2. What are the attitudes towards organ donation? 3. What are the common concerns regarding organ donation? The interest in the topic was mainly driven by two factors : • The researcher' s professional and personal interest in organ transplantation and donation. • The scarcity of organ donations despite the dramatic success of transplantation studies in Turkey and the growing need of organs. • The desire to produce practical guidelines for practitioners in this fıeld The research is considered to be important due to : 68 1. the lack of previous research in the fıeld. Although there are research on the attitudes and behaviour regarding organ donation, these are dedicated to certain demographic groups and not generalisable to the whole population. Therefore, they do not give a deepsighted information on the antecedents of such attitudes and behavior, and evaluate from the consumer behaviour perspective. 2. the need to increase organ donation. it is estimated that there are approximately 30.000 patients undergoing dialysis, 6.000 of whom are waiting fora transplant and only 1O % of them are lucky enough to fınd a kidney to be transplanted every year. Taking into consideration the other organs and tissues besides kidneys and the fact that only 2 people pmp are donating in Turkey, the size of the need could clearly be visualized. 4.2 Review of Related Research The papers that fuelled the academic interest at the beginning of the research study were as follows : • Keçecioğlu et al. ' s (2000) research on attitudes and behaviour of religious people regarding organ donation . • Akgün et al. ' s (2002) research on the attitudes and behaviour of university students regarding organ donation . • Erdoğan et al.' s (2002) research on the attitudes and behaviour of Turkish physicians regarding organ donation. The main texts which have which have provided the main thrust are: • Solomon' s (2004) textbook of "Consumer Behavior- Buying, Having and Being" . • Solomon and Stuart' s (2002) textbook of "Marketing: Real People, Real Choices" 69 • Land and Dossetor' s (1991) textbook of "Organ Replacement Therapy Ethics Justice, Cornmerce" Various other research about marketing cornmunications, consumer behaviour, the development of organ transplantation, legislations, different systems of donations worldwide and organ trafficking were also reviewed. 4.3 Field Research: A questionnaire was designed to carry out a survey to measure the current attitudes toward blood and organ donation. The participants, a total of 11 O individuals, were chosen on a random sampling hasis. The distribution of the group is given in Table 4.1 . Table 4.1 Demographic distribution of the study group F M H u Abbreviations: F 14 50 F: female (Total=64) M 17 29 M: male (Total=46) H 14 17 H: high school graduate or less (Total=3 l) u 50 29 U: university graduate or above (Total=79) 18-24 7 1 1 7 18-24: aged between 18 and 24 (Total=8) 25-34 32 18 14 36 25-34: aged between 25 and 34 (Total=50) 35-44 19 13 10 22 35-44: aged between 35 and 44 (Total=32) 45-54 3 9 6 6 45-54 : aged between 45 and 54 (Total=l2) 55+ 3 5 o 8 55+: aged above 55 (Total=8) The questionnaire is composed of 25 items on various aspects of blood donation, organ transplantation and donation, and designed on a Likert Scale for the sake of measurability. Some of the questionnaires were mailed to participants and retumed to the researcher after completion, while some were interviewed face to face . The questionnaire is given in Appendix A. 70 The purpose of the survey was to discover the current attitudes toward donation by investigating the processes of perception, learning, motivation, values, self concept, personality, lifestyles and decision making. Following the survey, key informant interviews were carried out with experts from the Department of Organ and Tissue Transplantation of the Ministry of Health Department, transplant coordinators from the Regional Coordination Offıce of the National Coordination Center in Istanbul, transplant coordinators of a government and a private hospital in Istanbul and fınally two transplant surgeons with considerable international experıence. 4.4 Limitations of the Research The research was originally intended to be a triangulated study in terms of fıeld work. However, due to time limitation, the field work had to be implemented consisting of two methods: i) a survey and ii) key informant interviews. Ideally, ali questionnaires should have been completed with the involvement of the researcher, however due to time and accessibility limitations, some of the participants had to be mailed and asked to complete the questionnaire by themselves . This might have led a certain extent of error with respect to the results, as the participants might be confused and needed explanation in some questions which might be provided by the researcher in face to face completed questionnaires. Additionally, survey with a larger population might have also increased the generalisibility of the findings. The number of key informant interviews were limited due to time and accessibility constraints. Interviews with a larger population of key informants would have proved to be more effective. Additionally, a pilot focus study to be followed by actual focus studies might have shed light into the deepsighted issues relating to organ donation. 71 5 Analysis and Interpretation of Research Findings lhis chapter seeks ta describe, analyse and interpret the findings of the primary research. The research findings are intrepreted according ta the theoretical knowledges on perception, attitudes and behaviour. Gender, age and education which came aut ta be disüncüve according ta the research findings are alsa evaluated. 5.1 Attitudes toward Blood Donation The fırst part of the survey is dedicated to investigate the study group ' s attitudes toward blood donation . The results show that the vast majority (97,27 %) of the respondents believe that blood donation is a great help . AJthough the majority expressed a positive attitude toward blood donation, it was seen that this attitude was stronger in higher educational levels and those older than 55 . 5.2 Behaviour relating to Blood Donation The second part of the survey is intended to investigate the study group ' s behaviour regarding blood donation and the possible reasons of such behavior. AJthough the vast majority have declared a positive attitude toward blood donation, only 59 % donated blood at least once before and only 15,45 % donates regularly . This is a good example on how attitudes do not always represent the actual behaviour. lt was mostly the male and more educated respondents who donated blood, either once before or regularly. None of the respondents between ages 18-24 donated blood before, while it was mostly those respondents who are older than 45 that actually donated before or regularly donates . As indicated in the previous chapter, the attitudes do not necessarily represent the actual behaviour. Likewise the majority of the respondents (81, 81 % ) are aware that there is a shortage of blood. However, it was found that lower educational levels and those older than 55 are less aware of the blood shortage compared to other groups. 72 1 D donated at least once • never donated Figure 5.1 Ratio ofrespondents who donated blood Three reasons were investigated for not donating blood: • Possibility of catching an infectious disease by giving blood: 65 ,45 % of the respondents believe that it is not possible to catch an infectious disease by donating blood. Beliefs of respondents older than 45 are stronger compared to other groups. • Availability of substitutes in place ofblood: 71 ,81 % ofthe study group think there are no substitutes a patient can use in place of blood. They are mostly females and those older than 55. • Possibility of an unapproved recipient: Only 10,91 % of the respondents, most of whom are high shool graduates or less, refuse to donate blood because they do not know who will receive their blood. Younger people (between 18-24) are found to be the most opposed group to this belief. 5.3 Interpretation of Research Findings relating to Blood Donation Based on the above findings, the public conscious is already set up regarding the shortage of blood and people have positive feelings toward blood donation, however there is still a scarcity in blood donations. 73 ,c:=.===a 34,55% 28,19% 010,91°!. I can catch an There are substitutes 1 don' t know who infectious disease. in place ofblood. will receive my blood. Figure 6.2 Reasons for not donating blood. The attitudes toward blood donation is fixed on the cognitive and affective components, but lack the conative component. Although people are aware of the shortage of blood and, consider donation as a great help, they do not actually go for donating. it is known that any attempt to develop or change an attitude depends on how well the three components (cognitive, affective, conative) are used in company. The researcher herself is a good example regarding the attitudes and behaviour on blood donation. Despite her academic background (cognitive component) and personal interest (affective component) in such matter, she donated her blood only once before, to Turkish Red Crescent (conative component). it was simply for the blood test results she needed by law before marriage. This is an example of how psychological principles (the reciprocity principle, in specific) influence people to comply with a request. 5.4 Perception of Organ Transplantation The third part of the survey is intended to investigate the study group' s perception of organ transplantation. F or the 11,81 % of the study group, organ transplantation is stili an experimental procedure, not a type of treatment while 19,09 % has no clear opinion on the subject. These are mostly lower level educated, male and aged between 45-54. However, 74 83,65 % of the respondents support the donation of organs for transplantation. Interestingly, although they support the donation, younger respondents (18-24) are found to be the weakest supporters of ali groups. 85,45 % of the study group declared that they would accept transplantation if they need, without any signifıcant difference between genders, education or ages . Many of the respondents (77,27 %) think that most of the people in need ofa transplant could not fınd an organ. It is therefore concluded that people are in favor of transplantation and donation; and also aware of the need for organs in general . 5.5 Perception of Organ Donation The fourth part of the survey is intended to investigate the study group ' s perception of organ donation. 77,27 % of the respondents consider organ donation as the only positive outcome of a person' s death. Although the perception of organ donation do not differ between age groups, it was found that females and respondents with higher educational levels have more positive perception of donation compared to males and lower levels of education . 5.6 Attitudes toward Organ Donation The fıfth part of the survey is dedicated to investigate the attitudes of the study group toward organ donation. Most of the respondents with a positive attitude toward blood donation also have a positive attitude toward organ donation. Respondents declared a more positive attitude toward donating their organs (50,9 %) compared to donating a family member' s organs (36,36 %). It was the lower educational levels and younger people (18- 34) with more negative attitudes toward donating their organs. Additionally, males are more reluctant to donate their organs compared to females. The same groups (lower educational levels, males, aged between 18-34) also fınd donating their farnily member' s organs harder than donating their own organs. Interestingly, 61 ,81 % of the respondents said that they would like their family to donate their organs after death, and again the lower levels of education, males and those between 18-34 are more reluctant to have their organs donated by their farnilies . 75 Respondents who expressed a negative attitude toward organ donation were asked if they have a particular reason for that: • 43,58 % said that they do not know or haven't given much thought. • 28,20 % said they do not want their body cut up or want to be buried as a whole. • 10,25 % said that they are afraid and, also suspicious about the way that system operates. • 7 ,69 % said organ donation is not proper according to Is lam. • 5,12 % said they can not be donors for medical reasons. • 5, 12 % said they do not feel right about it. • 2,56 % said they believe they are too old to be donors. 43,58% 2,56% 5,12% 5,12o/o DDon't know • Don' t want body cut up O Don' t trust the system O Religious • Due to medical reasons O Don' t feel right about it • Too old to be a donor Figure 5.3 Reasons for not donating organs. 76 5. 7 Behavior relating to Organ Donation The sixth part of the survey is intended to investigate the study group' s behavior relating to donation. Not surprisingly, only 40 % of the respondents have granted permission on their driver's license/signed donor card or willing to do so, while 51,81 % have already discussed (or willing to) their wishes with their farnily. Likelihood for donation is higher in higher levels of education, females and aged between 35-44; while drarnatically less in lower educational levels, males and aged between 18-24 and 45-54. 60% D Already signed or willıng to sign a donor car [• Did not or willing to donate --- - ---=----=-- -- -- -- =====::::'.__ ____ _J Figure 5.4 Ratio of organ donation Respondents who did not sign a donar card or, have not discussed their decision with their farnily were asked if they had a particular reason for that: • 32,43 % said that they do not know or, haven't given much thought. • 18,91 % said they believe that this is a personal decision and farnily should not be involved. • 16,21 % said they do not want to discuss death because it makes them nervous. 77 • 10,81 % said their families believe people should be buried as a whole. • 5,40 % said "I anı too young". • 5,40 % said that organ donation is not proper according to Islam. • 2, 70 % said that their families would not understand them. • 2,70 % said they can not be donors for medical reasons (due to diabetes ete.) . 5.8 Beliefs relating to Organ Donation The seventh part of the survey investigates the beliefs of the study group regarding organ donation . Five beliefs were questioned : • Organ donation is against Islam: It is only 8, 18 % of the respondents who believe that organ donation is against Islam, but 3 7,27 % are uncertain about the issue. The beliefs of lower levels of education and males are slightly weaker compared to higher educated and females Those aged between 18-24 and above 55 are the strongest opponents of this belief • Organ mafıa: 54,54 % of the respondents believe that organs for transplant can be bought and sold on the black market It is mostly the groups of less educated and males who believe this issue. Interestingly, those aged between 25-54 were believing this, while those aged between 18-24 and above 55 did not respect this opınıon. • Possibility of mistreatment for registered donors: 42, 72 % of the respondents believe that if they carry a signed donor card, they may not get the treatment they need in an emergency case. There is a dramatic difference in the strength of this belief among less educated respondents compared to more educated. Males, in 78 general, do not believe this possibility as much as females do. Respondents aged above 55 oppose this idea, while younger people (18-24) believe it. • Understanding of brain death concept: 50,90 % of the respondents think it is possible for a brain dead person to recover from his/her injuries. Respondents with higher levels of education and females have a betler understanding of the brain death concept. it is interesting to see that respondents do not believe that a person could recover from brain death, with an increasing strength in accordance to increasing ages, and all of the younger respondents (18-24) in our study group believe in the possibility of recovery from brain death. • Wealthy transplant candidates are luckier in fınding organs compared to poor: 53,63 % of the respondents did not believe that a poor person has less chance than a rich of getting an organ transplant. 54,54% 53,63% 50,90% 45,45% 42,72% O Organs can be bought and sold by mafia. • Ricb people finds organ easier. O Possibility of recovery from brain death. O it is/may be against Islam. • Possibility of mistreatment for registered donors. Figure 5.5 Common beliefs on organ donation 79 5.9 Interpretation of Research Findings relating to Organ Donation As suggested by Freud, there are two drives governing ali people: preservation and procreation. This explains why most of the people declare that they would accept a transplantation if they need, whether they accept it as a type of treatment or as an experimental procedure. The scarcity of organs available for transplant candidates ıs known by the majority and in general, the attitude toward donation of organs is positive. Attitudes do not necessarily represent the actual behavior due to various reasons as in the case of organ donation. Despite ali the positive attitude, people who actually donated their organs or discussed their wishes of donation with their farnilies are rare. Although 45,45 % of the respondents think that organ donation either is or may be against Islam, religion is not the prime reason for refusal of donation. The most common reason referred by the respondents was "they do not know or have not given much thought about". This implies that although people perceive the messages regarding transplantation and donation and interprete them as desired, these are not translated into action; attitudes toward organ donation are lacking the conative component. After the sum of ali reasons given for refusal of donation is evaluated as a whole, this is probably due to the complexity of the attitude; organ donation is associated with the most unpleasent concept of human life, which is death . There are also certain beliefs triggering the Jack of action. As one of them, 54,45 % of the respondents believe that there is an organ mafia and their organs could be sold and bought in the black market. Besides the fact that there are several medical prerequisites of an organ to be transplanted to a person, it is explained by the experts that the so-called organ mafia does not operate as people imagine, it is rather in the form ofa broker agency, which deal with ali the arrangements: transportation of the patient to another country (where organs are either government property, commodity or of less cost), checking in the clinique, finding a matching organ to a "reasonable" price from countries like India and so on (Sanal, 2004) . It is simply a medium bringing the poor and needy (supplier) and the patient (demander) together, and skimrning the cream (a kidney is estimated to be paid about $1000-2000, but sold to as much as $1 m by the brokers. 80 Another common belief is the possibility of mjstreatment for registered donors in case of emergency (42,72 %). This is partly due to the distrust to the medical commuruty as well as the healthcare system in general. As already stated before, carrying a donor card does not grant the removal of organs. Furthermore, it is not as simple as to just remove one' s organs and to transplant to another, there are several medical criteria to be investigated before any transplant operation. Besides, patients adrllitted in hospitals or ICUs are not looked for donor cards on them. In addition to ali, it must be remembered that a doctor ' s priority is to treat people and save lives. The research fındings proved that the concept of brain death is not clear to many people (50,90 %). It was seen that brain death is often perceived sirllilar to a vegetative state or coma. Many of the respondents who believed in the possibility of recovery reasoned trus in their belief in miracles . Unfortunately, medicine is very clear about the definition of brain death and it is bitterly different from a vegetative state or coma. 5.10 Sources oflnformation on Organ Transplantation and Donation The study group was asked whether and where they have read, seen or heard any information about organ transplantation and donation. The fındings are presented in Figure 6.6. According to the research fındings, the main source of information is the general media. 5.10 Role of Gender in Attitudes and Behaviour relating to Blood and Organ Donation Gender is one of the basic variables used in marketing products, servıces, ideas ete. Various research have shown that males and females are very different both sociologically and psychologically besides their obvious biological di:fferencies. According to Bakan ( 1966) and Meyers-Levy (1989) , men are better in quantitative elements of leaming while women are better encoding non-verbal communication (body language). Meyers- Levy (1989, 1994) also found that men are more selective in processing information; they do not take the ali information into account. Women, on the other hand, tend to process 81 information on a broader extent due to their communal orientation. Therefore, men generally focus on the objective - COORDINA TION POSITIVE SYSTEM iN EACH ATTITUDE HOSPITAL DRIVER' S TOWARD LICENSE DONATION COURSES ~ I~STALLA TIO~ OFA COMPENSA TED SYSTEM INCREASED CONSENT FOR DONA TION MAJOR CAMPAIGNS Figure 5.7 A normative model for increased organ donation 89 6 Conclusion Throughout the history of transplantation, the availability of donated organs unfortunately did not develop as fast as the transplantation technologies which resulted in a longer and longer waiting lists of patients waiting for donors. Scarcity of organ donations is not specifıc to Turkey alone. it is a universal problem. Everywhere in the world, without a donor, there will be no transplantations. As stated in 4.1, the research problem for this study was outlined by reference to the below key questions 4. How do Turkish people perceive organ transplantation? 5. What are the attitudes of Turkish people toward organ donation? 6. What are the common concerns of Turkish people regarding organ donation? An extensive revıew of literature has been carried out ın addition to surveys and key informant interviews. The survey fındings have outlined that the positive attitude toward organ donation which people ha ve in general is not translated into final behaviour of organ donating. People stili have questions and concerns which require explanations in Turkey, even after 38 years of transplantation history. Additionally, variables such as gender, age and educational levels were found to be discriminative in the processes of perception, attitudes and behaviour regarding organ donation. Researcher agrees with Yücetin et al. (2004) who state that the key to success in organ donation rests on the ideal combination of the three pillars which support each other. These are a well structured and profound organ donor legislation model, ongoing attention to public awareness and well trained transplant coordinators. 90 From a consumer behaviour perspective, a tentative model would have two main focuses as the public and the hospital. The efforts to inform and influence people on organ donation may actually translate the current positive attitudes into desired behavior, if they are supported by the hospitals ' capability of identifying and stabilizing the potential donors and properly communicating the families . The researcher suggests key points of interest for studies on increasing organ donation in Section 5.14. It is important to convince people that the removal of organs is a surgical procedure and the donor ' s body is treated with care. The concept of brain death, its differences from vegetative state or coma; the way the donation system operates and the religious aspects of donation are the areas which education in this field should mainly focus on. The education can be given through different means at schools, universities Public Education Centers, driver ' s licence courses and in mosques in the forms of lessons, conferences and seminars. Media, in general , would defınitely be one of the important players in the education process as they may probably have the greatest power of influencing and directing people. Revising a currently overlooked system, the driver' s licensing training, is believed to be worth focusing on as it is an appropriate medium to educate people and to ask for donation . Last, but by no means the least, a major campaign is believed to be very efficient, as its previous exarnples on vaccination and birth control have proved to be effective. Consumer behaviour theories on perception, learning, motivation, values, self concept, personality, lifestyles, attitudes and decision making needs to be referred in the design of above mentioned focus areas. The transplant community and its relevant organs to promote organ donation can benefit from this research both in terms of the effective management of their duties in general, and the design and implementation of improved marketing comrnunications initiatives. The development of organ donation activity will contribute signjficantly to the economy of the country (it is estimated that $20.000, excluding the investments on machines, are required tc fınance the dialysis of an ESRD patients every year, whjJe a kidney 91 transplantation approximately costs the same) in addi ti on to the provision of a healthy life to those many transplant candidates. Improvements in the communication activities regarding organ transplantation and donation would help people to make healthier decisions, which in turn may be expected to support the development of transplantation in Turkey. Hopefully, this research will be a reference to those who would like to understand the process of donation from a consumer behavior perspective and increase organ donation in Turkey through improved ways of communication. 92 REFERENCES Abouna, G.M., Sabawi, M.M ., Kumar, M.S .A. and Samhan, M., (1991), "The Negative Impact of Paid Organ Donation", In Land, W. and Dossetor, J.B. (eds), Organ Replacement Therapy Ethics, Justice, Comnıerce, Berlin: Springer-Verlag, 164-172. Akaydın, M. , Demirbaş, A. , Döşemeci, L., Erdoğan, O. , Ersoy, F.F ., Gürkan, A., Gürer, S. , Keçecioğlu , N ., Tuncer, M ., Yakupoğlu, G. and Yücetin, L. , (2001), "Organ Naklinde Akdeniz Üniversitesi Modeli", Hemodiyaliz Hekimi El Kitabı, Türk Nefroloji Derneği , 57, 377-392. Akgün, S. , Tokalak, İ. and Erdal, R. , (2002), "Attitudes and Behavior Related to Organ Donation and Transplantation : A Survey ofUniversity Students", Transplantation Proceedings, 34, 2009-2011. Aydın, A., (1991), "Dünyada ve Türkiye' de Kalp Cerrahisi", Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi, 1 (1), 8-12 . Bakan, D ., (1966), "The Duality ofHuman Existence", Chicago, IL: Rand McNally. Baron, RA. , (1989), Psychology: The Essential Science, Boston: Allyn&Bacon. Bilge!, H ., Bilgel, N., Okan, N. , Kılıçturgay, S., Özen, Y. and Korun, N., (1991), "Public Att itudes toward Organ Donation", Transplant !nt, 4, 243-245 . Bilgin, N., (1993), "Organ Transplantasyonunun Etik ve Yasal Yönü", In Haberal, M . (eds), Doku ve Organ Transplantasyonları, Ankara: Haberal Eğitim Vakfı , 9-26. Bonomini, V. , ( 1991 ), "Medical Risk and Benefıt in Renal Donors: The U se of Living Donors is Justified", In Land, W and Dossetor, J.B. (eds), Organ Replacement Therapy Ethics, Justice, Conımerce, Berlin: Springer-Verlag, 25-31. Böbrek Transplantasyonu 1001, (1994), Haberal Eğitim Vakfı. Cialdini, R.B. and Rhoads, K.V.L. , (2001), "Human Behavior and the Marketplace", Marketing Research. Coleman, R .P ., (1983), "The Continuing Signifıcance of Social Class to Marketing", Journal of Consunıer Research, 10, 265-280. "Committee on Morals and Ethic ofthe International Transplantation Society", (1971), Annals of lnternal Medicine, 75, 631-633. 93 Coolican, M.B. and Swanson, A. , (1998), "Primary Health-Care Physicians: Vital Roles in Organ and Tissue Donation", Connecticut Medicine, 62 (3), 149-153. Corlett, S. , (1985), "Professional and System Barriers to Organ Donation", Transplant Proceedings, 17, 111-119. Daar, AS., (1991), "Corrupt Practice and Legal, Ethical and Religious Status of Post Mortem Organ Donation in Islamic World", In Land, W. and Dossetor, J.B. (eds), Organ Replacement Therapy Ethics, Justice, Commerce, Berlin: Springer-Verlag, 291- 299 . Daar, A. S., ( 1991 ), "Rewarded Gifting and Rampant Commercialism in Perspective: Is There Difference", In Land, W. and Dossetor, J.B . (eds), Organ Replacement Therapy: Ethics, Justice, Commerce, Berlin: Springer-Verlag, 181-189. Erdoğan, O. , Yücetin, L., Tuncer, M., et al., (2002), "Attitudes and Knowledge of Turkish Physicians About Organ Donation and Transplantation", Transplantation Proceedings, 34, 2007-2008. Evanisko, M.J., Beasley, C.L., Brigham, L.E., et al, (1998), "Organ Donation : Readiness of Critical Care Physicians and Nurses to Handle Requests for Organ Donation", American Journal of Critical Care, 7, 4-12. Fazio, RH., Lenn, T.M. and Effrein, E.A., (1984), "Spontaneous Attitude Formation", Social Cognition, 2, 214-234 . Fazel, 1. , (2006), "Renal Transplantation from Living Related and Unrelated Donors" , http ://www.ams.ac.ir/news/image/fazel.htm (July 20, 2006) Fishbein, M., (1963), "An Investigation ofthe Relationships between Beliefs about an Object and the Attitude toward that Object", Human Relations, 16, 233-239. Fluss, S.S ., (1991), "Preventing Commercial Transactions in Human Organs and Tissues, An International Overview ofRegulatory and Administrative Measures'', In W. Laud J.B. Dossetor (eds), Organ Replacement Therapy Ethics, Justice, Commerce, Berlin: Springer-Verlag, 154-163 . Ghods, A.J., (2004), "Governed Financial Incentives as an Alternative to Altruistic Organ Donation'', Experimental and Clinical Tramplantation, 2, 221-228 . Ghods, A. J, Ossareh, S. and Khosravani, P., (2001 ), "Comparison of some Socioeconomic Characteristics of Donors and Recipients in a Controlled Living Unrelated Donor Renal Transplantation Program", Transplant Proceedings, 33, 2626-2627. 94 Habernl, M., (2005), Development of Transplantation Jn Turkey, Ankara, Başkent Üniversitesi . Haberal, M ., (2005), Tran.splantation Jn Turkey, Ankara, Başkent Üniversitesi. Haberal, M ., Abbasoğlu, O., Büyükpamukçu, N ., et al , (1993), "Combined liver-kidney transplantation from a living-related donor'', Transplant Proceedings, 25, 2211. Haberal, M ., Bilgin, N., Sanaç, Y. , et al, (1972), "Köpekte baypas kullanılmadan yapılan ortotopik karaciğer homotransplantasyonu", Hacettepe Tıp Cerrahi Bülteni, 5, 462 . Haberal, M ., Büyükpamukçu, N. , Telatar, H. et al, (1992), " Segmental living liver transplantation in children and adults", Transplant Proceedings, 24, 2687. Haberal, M ., Moray, G., Bilgin, N., et al. , (1999), "A preliminary report on heterotopic segmental living-related and/or split-liver cadaveric transplantation", Transplant Proceedings, 31 , 2899. Haberal, M ., Öner, Z., Karamehmetoğlu , M., et al, (1984), "Cadaver kidney transplantation with cold ischemia time from 48 to 90 hours", Transplant Proceedings, 16, 1330. Haberal, M ., Sert, S., Aybastı , N ., et al , (1988), "Living donor kidney transplantation" Tran.splant Proceedings, 20 (1), 353. Haberal , M., Tokyay, R ., Telatar, H. , et al , (1992), "Living related and cadaver donor liver transplantation'', Transplant Proceedings, 24 (5), 1967- 1969. Hartwig, M.S., Hali, G. , Hathaway, D., et al, (1993), "Effect of organ donor race on health team procurement efforts'', Archives of Surgery, 128 (2), 1331-1335 . Hiraga, S., Mori, T. and Asaura, T., (2000), "Current Arrangement and Activity of Organ Transplantation after New Transplant Legislation in Japan'', Transplant Proceedings, 32, 86-89. Howard, J.A. and Sheth, J.N. , (1969), The Themy ofB uyer Behavior, Wiley. http ://en.wikipedia.org (June 18, 2006) http ://www. alliancefordonation.org (December 1O , 2006) http: //www.cnnturk.com.tr (June 23 , 2006) 95 http ://www.gata.edu.tr (July 02, 2006) http ://www.diyanet.gov.tr (November 22, 2006) http://www.gencdiyaliz.com (August 04, 2006) http ://www.gsds.org (December 01 ,2006) http: //www. hurriyet. com. tr http ://www.jotnw.or.jp (September 12, 2006) http ://'.-vww.kanalvip .com.tr (October 24, 2006) http ://www.kidney.org (November 12, 2006) http ://www.marketingturkiye.com (June 20, 2006) http ://www.multiline.com.au (June 27, 2006) http ://news.bbc.co.uk (October 31,2006) http ://www.ont.es (July 01, 2006) http ://www.organdonor.gov (November 12, 2006) http ://www.organtransplants .org (July 11 , 2006) http://www.radikal.com.tr (October 25, 2006) http ://www. sabah. com. tr http ://www. saglik. com. tr http ://www.tbmm.info (September 09, 2006) http ://www.tema.org.tr (June 30, 2006) http ://www.who.int (June 30, 2006) 96 Joralemon, D., (2001 ), "Shifting Ethics: Debating the Incentive Question in Organ Transplantation", Journal ofM edical Ethics, 27, 30-35 . Katz, D. , (1960), "The Functional Approach to the Study of Attitudes", Public Opinion Quarterly, 24, 163-204. Karakayali, H and Haberal, M., (2005), "The History and Activities of Transplantation in Turkey", Transplantalion Proceedings, 37, 2905-2908. Kazemeyni, S.M., Bagheri, C. and Heidary, A., (2004), "Worldwide Cadaveric Organ Donation Systems (Transplant Organ Procurement)", Urology Journal UNRCIIUA , l (3), 157-164. Keçecioğlu N, (2000), "Attitudes ofReligious People in Turkey regarding Organ Donation and Transplantation", Transplantation Proceedings, 32, 629-630. Kelman, H ., (1961), "Process ofOpinion Change", Public Opinion Quarterly, 25, 57 :58 Kennedy, HB. and Farrnd, L., (1996), "Attitudes of emergency nurses toward organ and tissue donation", Journal of Emergency Nurses, 22, 393-397. Kleindienst, A. , Haupt, W.F. , Hildebrandt, G., Trojanowski, T. and Teasdale, G., (1999), "Brain death and organ donation in Germany: Analysis of procurement in a neurosurgical un it and re\·iew of press reports", Actcı Neurochirurgico, 141 ( 6 ), 641- 646 . Maclnnis, D.J. , Moorman, C. and Jaworski, B.J. , (1991 ), "Enhancing and Measuring Consumers' Motivation, Opportunity and Ability to Process Brand Information from Ads", Journal of Marketing, 55, 332-353. Manual far Legal Diagnosis of Brain Death, ( 1999), Ministry of Health, Labor and Welfare, Tokyo: Nippon Ijishinposha. Manyalich, M. , ( 1999), "Transplant Procurement Management, Organization of Organ Donation and Role of Coordinators", Saudi Journal ~f Kidney Disease and Transplantation, 175-182. Manyalich, M., (2001 ), Transplant Coordination Manual, TPM Educational Project, Barcelona (Spain) : University ofBarcelona, 11-23 . Maslow, A. , (1954), Motivation and Personality, Harper & Row. 97 Mercer, D., (1996), Marketing, Blackwell: Oxford . Meyers-Levy, J., (1989), "Gender Differences in Information Processing: A Selectivity Interpretation", in Cafferata, P. and Tybout, A. (eds), Cognitive and Ajfective Responses to Advertising, Lexington, MA: Lexington Boks. Meyers-Levy, J. , ( 1994 ), "Gender Differences in Cortical Organisation: Social and Biochemical Antecedents and Advertising Consequences", in Clark, E., Brock, T. and Swart, D. (eds), Attention, Attitude, and Ajfect in Response to Advertising, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Monaco, A.P. , (1990), "Transplantation: The State ofthe Art", Transplant Proceedings, 22 (3), 896-901 . Morioka, M., (2001) "Reconsidering Brain Death: A Lesson from Japan ' s Fifteen Years of Experience", Hastings Center Report, 31(4), 41-46. Namal, A. and Reisman, A., (2005), "Joseph lgersheimer, Ophthalmalogist and Visionary: His Contributions in Exile and Beyond", Social Science Research Network. Nicosia, F. , (1966), Consumer Decision Processes, Prentice Hail: Englewood Cliffs . Oygür, N., (1996), "Transplantasyon Yapan Merkezler Arasında İletişim Ne Aşamada ve Ortak Ne Gibi Çalışmalar Yapılıyor?", Aktüel Tıp Dergisi, 1 (1 ), 4-6. Pattinson, S., (2003), "Paying Living Organ Providers", Web Journal of Current Legal Issues, http ://webjcli . ncl .ac. uk/2003/issue3/pattinson3 . html (July 03 , 2006) Perkins, N ., (1993), "Zeroing in on Consumer Values'', Advertising Age, 23 . Petroshius, S.M. and Crocker, K.H. , (1989), "An Empirical Analysis of Spokesperson Characteristics on Advertisement and Product Evaluations", Journal of the Academy of Marketing Science, 17, 217-226. Pollay, R. W., ( 1983 ), "Measuring the Cultural Values Manifest in Advertising", Current lssues and Research in Advertising, 6 (1), 71-92 . Rescorla, R.A., (1988), "Pavlovian Conditioning: It ' s Not What You Think It Is", American Psychologist; 43 , 151-160. Sanal, A., (2004), "Robin Hood of Techno Turkey or Organ Traffıcking in the State of Ethical Beings'', Culture, Medicine and Psychiatry, 28, 281-309. 98 Santiago, C., (1997), "Family and Personal Consent to Donation'', Transplant Proceedings, 29, 1625-1628 Santiago, C. and Gomez, P. , (1997), "Asking for the family consent : Analysis and refusals", Transplant Proceedings, 29, 1629-1630. Schütt, G.R., (1998), "Models for Transplant Coordination", Tramplantation Proceedings, 30 (3), 1645 . Solomon, M.R. , (2004), Consumer Behavior-Buying, Having and Being, Prentice Hail. Solomon, M.R. and Stuart, E.W., (2002), Marketing: Real People, Real Choices, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hali . Stewart, D.W. and Furse, D.H ., (1984), "Analysis ofthe Impact ofExecutional Factors in Advertising Performance", Joumal of Advertising Research, 24, 23-26 Stuart, E .W., Shrimp, T.A. and Engle, R.W., (1987), "Classical Conditioning of Consumer Attitudes: Four Experiments in an Advertising Context", Journal of Consumer Research, 14, 334-339. Transplantasyonda 2-1 yıl, 1999, Başkent Üniversitesi . Time, (August 4, 1989), "$10 Sure Thing", 51. Yücetin, L. , Keçecioğlu, N., Akaydın, M . and Ersoy, F.F., (2004), "The Solution to Organ Shortage in Turkey: Trained Transplant Coordinators", Transplantation Proceedings, 36, 24-25 . Zaichkowsky, J.L. , (1985), "Measuring the Involvement Construct in Marketing'', Journal qf Consumer Research, 12, 341-352. 99 APPENDIXA 1 am going to read you a couple of statements. For each one, please telime ifyou; strongly agree, agree, do not know, disagree or strongly disagree 1. in general, 1 believe that blood donation is a great help. 2. 1 donated my blood at least once before. 3. 1 donate my blood regularly. 4. 1 believe it is possible to catch an infectious disease by giving blood. 5. 1 believe there are other substitutes that a patient can use in place ofa blood donation. 6. 1 don't feel 1 need to donate blood because 1 don't think there is blood shortage. 7. 1 don't want to donate blood because 1 don't know who will receive my donation. 8. 1 support the donation of organs for transplants. 9. Organ donation allows something positive to come out ofa person's death. 1O . Organ donation helps families cope with their grief. 11. Organ transplantation is an experimental medical procedure. 12. Most ofthe people who need an organ transplant receive a transplant. 13. 1 would accept an organ transplant if 1 need. 14. 1 have made a personal decision about donating my organs in the event of my death. 15. 1 made a personal decision about donating my family members' organs in the event of their death? 16. 1 would like my farnily to donate may organs after my death? (from Don' t know to Strongly disagree); 16. 1. Is there a particular reason? What? Please explain. Medical reasons Too old Don't want body cut up/want to be buried as whole person Don't feel right about it Against religion No reason/ don't know/ haven't given much thought Other (please specify) 17 . 1 have granted permission ( or willing) for organ donation on my driver's license/signed donor card? 18. 1 have already discussed ( or willing) my wishes about organ donation with my family? 100 (from Don't know to Strongly disagree) ; 18. 1. Is there a particular reason? What? Please explain. Don't discuss death/makes nervous Family wouldn't understand Family believes people buried whole I'm too young Not in good health Personal/none of their business It' s their decision Don't know/haven't given much thought/no reason/not applicable Other (please specify) 19 . The person must carry a signed donor card giving permission. 20. The person's next of kin must give their permission. 21. Organ donation is against my religion? 22. Organs for transplant can be bought and sold on the black market. 23. If I carry a signed donor card, I may not get the treatment I need in an emergency case. 24. In the past years, have you read, seen or heard any information about organ donation? General news media coverage Public service advertisements on TV, radio ete. Movies and/or TV shows A discussion with a friend/ family member Information provided by a medical professional Comrnunity activities A personal experience or involvement with organ donation Driver' s license Don'tknow Other (please specify) 22. Do you think it is possible for a brain dead person to recover from his/her injuries? 23. Given equal need, a poor person has as good a chance asa rich of getting an organ transplant? Age 18-24 25-34 35-44 45-54 55+ Gen der Female Male Education High School or less University Graduate or above 101 APPENDIXB Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun Kanun no: 2238 Resmi Gazete tarihi: 03/06/1979 (Değişiklik) Kanun no: 2594 Resmi Gazete tarihi: 21/0111982 I.BÖLÜM Genel Hükümler Amaç Madde 1: Tedavi , teşhis ve bilimsel amaçlarla organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve nakli bu kanun hükümlerine tabidir. Kapsam Madde 2: Bu kanunda sözü edilen organ ve doku deyiminden, insan organizmasını oluşturan her türlü organ ve doku ile bunların parçaları anlaşılır. Oto-greftler, saç ve deri alınması , aşılanması ve nakli ile kan transfüzyonu bu kanun hükümlerine tabi olmayıp, yürürlükte bulunan sağlık yasaları, tüzükleri, yönetmelikleri ve tıbbi deontoloji kuralları çerçevesinde gerçekleştirilir. Madde 3: Bir bedel veya başkaca çıkar karşılığı, organ ve doku alınması ve satılması yasaktır. Madde 4: Bilimsel, istatistiki ve haber niteliğindeki bilgi dağıtımı halleri ayrık olmak üzere, organ ve doku alınması ve verilmesine ilişkin her türlü reklam yasaktır. il. BÖLÜM Yaşayan Kişilerden Organ ve Doku Alınması Yaş ve Nitelik Madde 5: Onsekiz yaşını doldurmamış ve mümeyyiz olmayan kişilerden organ ve doku alınması yasaktır. Muvafakat Madde 6: Onsekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan bir kişiden organ ve doku alınabilmesi için vericinin en az iki tanık huzurunda açık, bilinçli ve tesirden uzak olarak önceden verilmiş yazılı ve imzalı veya en az tanık önünde sözlü olarak beyan edip 102 imzaladığı tutanağın bir hekim tarafından onaylanması zorunludur. Bilgi Verme ve Araştırma Yükümlülüğü Madde 7: Organ ve doku alacak hekimler: a) Vericiye, uygun biçimde ve ayrıntıda organ ve doku alınmasının yaratabileceği tehlikeler ile bunun tıbbi, psikolojik, ailevi ve sosyal sonuçları hakkında bilgi vermek; b) Organ ve doku verenin, alıcıya sağlayacağı yararlar hakkında vericiyi aydınlatmak; c) Akli ve ruhi durumu itibarıyle kendiliğinden karar verebilecek durumda olmayan kişilerin vermek istedikleri organ ve dokuları almayı reddetmek; d) Vericin evli olması halinde birlikte yaşadığı eşinin, vericinin organ ve doku verme kararından haberi olup olmadığını araştırıp öğrenmek ve öğrendiğini bir tutanakla tespit etmek; e) Bedel veya başkaca çıkar karşılığı veya insancıl amaca uymayan bir düşünce ile verilmek istenen organ ve dokuların alınmasını reddetmek; f) Kan ve sıhri hısımlık veya yakın kişisel ilişkilerin mevcut olduğu durumlar ayrık olmak üzere, alıcının ve vericinin isimlerini açıklamamak; Zorundadırlar. Alınamayacak Organ ve Dokular Madde 8: Verici yaşamını mutlak surette sona erdirecek veya tehlikeye sokacak olan ve dokuların alınması yasaktır. Tahlil ve İnceleme Yapma Zorunluluğu Madde 9: Organ ve doku alınması, aşılanması ve naklinden önce verici ve alıcının yaşamı ve sağlığı için sözkonusu olabilecek tehlikeleri azaltmak amacıyla gerekli tıbbi inceleme ve tahlillerin yapılması ve sonucunun bir olurluk raporu ile saptanması zorunludur. Organ ve Doku Almaya, Saklamaya, Aşılamaya ve Nakline Yetkili Sağlık Kurumları Madde 10: Organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve naklinin, bu işler için gerekli uzman personel, araç ve gerece sahip kurumlarınca yapılması zorunludur. 111. BÖLÜM Ölüden Organ ve Doku Alınması Ölüm Halinin Saptanması Madde 11: Bu kanunun uygulanması ile ilgili olarak tıbbi ölüm hali, bilimin ülkede ulaştığı düzeydeki kuralları ve yöntemleri uygulamak suretiyle, biri kardiyolog, biri nörolog, biri nöroşirürjiyen ve biri de anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanından oluşan 4 103 kişilik hekimler kurulunca oy birliği ile saptanır. Hekimlere İlişkin Yasak İşlemler Madde 12: Alıcının müdavi hekimi ile organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve naklini gerçekleştirecek olan hekimlerin, ölüm halini saptayacak olan hekimler kurulunda yer almaları yasaktır. Tutanak Düzenleme Madde 13: 11.maddeye göre ölüm halini saptayan hekimlerin ölüm tarihini, saatini ve ölüm halinin nasıl saptandığını gösteren ve imzalarını taşıyan bir tutanak düzenleyip, organ ve dokunun alındığı sağlık kurumuna vermek zorundadırlar. Bu tutanak ve ekleri ilgili sağlık kurumunda on yıl süre ile saklanır. Ölüden Organ ve Doku Alma Koşulu ve Cesetlerin Bilimsel Araştırma için Muhafazası Madde 14: Bir kimse sağlığında vücudunun tamamını veya organ ve dokularını, tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlar için bıraktığını resmi veya yazılı bir vasiyetle belirtilmemiş veya bu konudaki isteğini iki tanık huzurunda açıklamamış ise sırasıyla ölüm anında yanında bulunan eşi, reşit çocukları, ana veya babası veya kardeşlerinden birisinin; bunlar yoksa yanında bulunan herhangi bir yakınının muvaffakiyetiyle ölüden organ veya doku alınabilir. Aksine bir vasiyet veya beyan yoksa, kornea gibi ceset üzerinde bir değişiklik yapmayan dokular alınabilir. Ölü, sağlığında kendisinden ölümünden sonra organ veya doku alınmasına karşı olduğunu belirtmemişse organ ve doku alınabilir. (Değişik: 211111982- 2594/l md.) Kaza veya doğal afetler sonucu vücudunun uğradığı ağır harabiyet nedeniyle yaşamı sona ermiş olan bir kişinin yanında yukarıda sayılan kimseleri yoksa, sağlam doku ve organları, tıbbi ölüm halinin alınacak organlara bağlı olmadığı 11 .maddede belirlenen hekimler kurulunun raporuyla belgelenmek kaydıyla, yaşamı organ ve doku nakline bağlı olan kişilere ve naklinde ivedilik ve tıbbi zorunluluk bulunan durumlarda vasiyet ve nza aranmaksızın organ ve doku nakli yapılabilir. Bu hallerde, adli otopsi, bu işlemler tamalandıktan sonra yapılır ve hekimler kurulunun raporu adli muayene ve otopsi tutanağına geçirilir ve evrakına eklenir. (Değişik: 211111982- 2594/1 md.) Ayrıca vücudunu ölümünden sonra inceleme ve araştırma faliyetlerinde faydalanılmak üzere vasiyet edenlerle yataklı tedavi kurumlarında 104 ölen veya bunların morglarına getirilen ve kimsenin sahip çıkmadığını ve adli kovuştunna il ilgili olmayan cesetler aksine bir vasiyet olmadığı takdirde 6 aya kadar muhafaza edilmek ve bilimsel araştırma için kullanılmak üzere ilgili yüksek öğretim kurumlarına verilebilirler. Bu cesetlerin defin hususu dahil tabi olacakları işlemler Adalet, İçişleri, sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıklarınca bu Kanunun yayımı tarihindn itibaren 3 ay içinde çıkarılacak yönetmelikle belirlenir iV.BÖLÜM Ceza Hükümleri Yasak Eylemler Madde 15: Bu kanuna aykırı şekilde organ ve doku alan, saklayan, aşılayan ve nakledenlerle bunların alım ve satımını yapanlar, alım ve satımına aracılık edenler veya bunun komisyonculuğunu yapanlar hakkında, fiil daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde iki yıldan dört yıla kadar hapis ve 50.000 liradan 100.000 liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur. Madde 16: Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Madde 17: Bu kanunu Bakanlar Kurulu yürütür. 105 APPENDIXC Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği Resmi Gazete tarihi: 01.06.2000 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, tedavisi doku veya organ nakli ile mümkün olan hastaların hayatiyetini sürdürmek için nakilleri gerçekleştirecek organ ve doku nakli merkezlerinin, organ ve doku kaynağı merkezlerinin ve doku tipleme ünitelerinin açılması, çalışması ve denetimi ile bunların bağlı olduğu kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşların uymak zorunda oldukları usul ve esasları düzenlemek, organ ve doku nakli hizmetlerinin yürütülmesinde uyulması gereken esasları belirlemektir. Kapsam Madde 2- Bu Yönetmelik, kamu kurum ve kuruluşlarıyla özel kuruluşların organ ve doku nakilleri ile ilgili faaliyetlerin i kapsar. Dayanak Madde 3- Bu Yönetmelik 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43' üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen; a) Bakanlık; Sağlık Bakanlığını , b) Organ ve Doku Nakli ; terminal dönemdeki hastalıklarda tedavi amacıyla uygulanan organ ve doku nakli ameliyesini, c) Organ ve Doku Nakli Merkezi; organ ve doku nakillerinin uygulandığı tıbbi tedavi merkezlerini, d) Özel Organ ve Doku Nakli Merkezi ; organ ve doku nakillerinin uygulandığı, gerçek kişilere ve özel hukuk tüzel kişilerine ait tedavi merkezlerini, e) Organ Kaynağı Merkezi; beyin ölümü kriterlerini tesbit edebilecek donanım ve personele sahip merkezleri, 106 f) Doku Tipleme Laboratuvarı ; donör adayı ile alıcıların doku tiplemelerini yapabilecek donanım ve personele sahip laboratuvarları, g) Kanun; 29/05/1979 tarihli ve 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanunu, h) Ulusal Koordinasyon Kurulu (UKK); Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Kurulunu, g) Ulusal Koordinasyon Sistemi(UKS); Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemini, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Kurullar Ulusal Koordinasyon Kurulunun Yapısı Madde 5- Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Kurulu; Bakanlık Müsteşarı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürü, Kalp, Karaciğer, Böbrek, Kornea, Kemik İliği Nakilleri Bilim Kurulları Başkanları ile İmmünoloji ve Diyaliz Bilim Kurulları Başkanlarından oluşur. Bilim Kurulu Başkanlarından biri Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinatörü olarak seçilir. Koordinatör Kurul üyelerinin oylarının salt çoğunluğuyla seçilir. Ülke Koordinatörü bir yıl süre ile görev yapar. Aynı üye ikinci yıl kurul üyeliğine seçilse dahi Ülke Koordinatörü olamaz. Ulusal Koordinasyon Kurulunun Görevleri Madde 6- Ulusal Koordinasyon Kurulu aşağıdaki görevleri yürütmekle yükümlüdür. a) Organ ve doku nakilleri konusunda ulusal stratejileri belirlemek, alınması gereken önlemleri, gelişime yönelik plan ve programları Bakanlığa önermek, b) Ulusal Koordinasyon Sistemini geliştirmek, c) Organ ve doku kaynağı merkezlerinde yapılan organ ve doku paylaşımını denetlemek ve bir rapor halinde Bakanlığa sunmak, d) Bilim kurulları arasında koordinasyonu sağlamak, e) Organ ve doku nakli merkezlerinin açılma başvurularına ait ilgili Kurul tarafından hazırlanan raporları ülke ihtiyaçlarına göre değerlendirmek ve açılmasını Bakanlığa önermek, f) Diğer ülkelerdeki gelişmeleri izlemek ve ülkeye kazandırmak. 107 Ulusal Koordinasyon Kurulunun Çalışma Usulü Madde 7- Kurul, Bakanlıkça olağanüstü toplantıya çağırılmadıkça en az 2 ayda bir kez toplanır. İlk toplantı bilim kurulu başkanlarının belirlenmesinden sonra 1 ay içerisinde yapılır. Toplantıların sekreteryasını Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü yürütür. Kurul üyelerinin yol giderleri Bakanlıkça karşılanır. Bilim Kurullarının Yapısı Madde 8 - Kalp-akciğer- kalp kapağı, Karaciğer, Böbrek ,Kornea, Kemik iliği nakilleri ve İmmünoloji Bilim Dalı için ayrı bilim kurulları oluşturulur. Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle yeni uygulamaya başlanan Organ ve Doku nakilleri için Bilim Kurulları oluşturulur. Her nakil türü için oluşturulacak Bilim Kurulları, Bakanlıkça Doku ve Organ Nakli Merkezi olarak faaliyet gösterilmesine ızın verilmiş merkezlerin belirleyeceği birer temsilciden oluşur. İmmünoloji Bilim Kurulu; Bakanlıktan Doku Tipleme Labaratuvarı olarak izin almış, kamuya ait laboratuvarların belirleyeceği birer temsilciden oluşur. Bu Merkezler her yıl aralık ayının ilk haftasında bir sonraki yıl Bilim Kurulunda görev alacak temsilcilerini Bakanlığa bildirir. Makamın onayını müteakip 1 Ocak tarihi itibariyle üyelik başlar ve üyelik süresi 1 yıldır. Herhangi bir nedenle boşalan üyeliğe yine kendi merkezi tarafından bir üye belirlenir. Bu üye boşalan üyenin süresini tamamlar. Her üye tekrar seçilebilir. Bakanlık Tedavi Hizmetleri Genel Müdürü yada yetkili kılacağı bir kişi, Bilim Kurullarının daimi üyesidir. Bilim Kurullarının Görevleri Madde 9- Bilim Kurulları aşağıdaki görevleri yürütmekle yükümlüdür. Bilim Kurulları bu görevleri yürütmek için alt kurullar oluşturabilir. a) Görev aldıkları organ ve doku nakli türüne ait, organ ve doku nakli merkezlerinin açılma başvurularını değerlendirmek, kurul tarafından belirlenen 3 üye vasıtasıyla merkezleri yerinde denetleyerek inceleme raporu hazırlamak ve bir rapor halinde Ulusal Koordinasyon Kuruluna surımak, b) Organ ve doku nakli merkezlerinin çalışmalarını izlemek, c) Ülkedeki organ ve doku nakilleri konusunda stratejileri belirlemek, alınması gereken önlemleri, hizmetin gelişimine yönelik plan ve programları önermek, 108 d) Görev alanları ile ilgili organların merkezi dağıtım sisteminin prensiplerini oluşturmak ve Ulusal Koordinasyon Kuruluna sunmaktır. Bilim Kurullarmm Çalışma Usulü Madde 10- Kurullar, Bakarılıkça olağanüstü toplantıya çağınlmadıkça ocak ve haziran aylarında olmak üzere yılda iki kez olağan olarak toplanır. Kurullar üyeleri arasından bir başkan seçerler. Hizmetlerin gelişmesini sağlamak amacıyla kendi üyelerinden ya da Kurul dışından çalışma grupları oluşturabilirler. Kurulun toplantılarına Kurulca kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın üstüste iki kez katılmayan temsilcinin üyeliği sona erer. Yerine aynı usullerle bir üye seçilir. Kurulların sekreteryasını Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü yürütür. Kurul üyelerinin ulaşım giderleri Bakanlıkça karşılanır. Bölge Tıbbi Kurullarının Yapısı Madde 11- Bölge Tıbbi Kurulları bölgenin bulunduğu il merkezindeki organ ve doku nakli merkezlerinin temsilcilerinden oluşur. Bölge Tıbbi Kurullarmm Görevleri Madde 12- Bu kurulda görev alacak olan organ ve doku nakli hekimleri sırayla nöbet tutarlar. Organ ve doku bağışı veya donör adayı olduğunda nöbetçi hekim merkeze gelerek organ dağıtımını yapar. Gerçekleşen organ ve doku dağıtımı sonunda gerçekleşen nakilleri ve kullanılamayan organ ve dokulara ait bilgileri bir rapor halinde Bakanlığa sunar. Kalp, kalp-akciğer, karaciğer nakli bekleyen hastaların öncelikleri Bölge Tıbbi Kurulu tarafından belirlenir ve takip edilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Organ ve Doku NakJi Hizmetleriyle İlgili Kurum ve Kuruluşlar Ulusal Organ ve Doku NakJi Hizmetleri Koordinasyon Merkezi Madde 13- Ulusal Koordinasyon Kurulunun aldığı kararlar doğrultusunda organ ve doku nakilleri ile ilgili hizmetleri yürütmekle yükümlüdür. Bu Merkez Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı olarak hizmet yürütür. Organ ve Doku NakJi Bölge Koordinasyon Merkezleri Madde 14- Ulusal Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Koordinasyon Merkezine bağlı olarak çalışan bölgesel merkezlerdir. Bölge koordinasyon merkezleri, kendilerine bağlı illerde hizmetin yürütülmesinde koordinasyonu sağlayacaktır. Ankara, İstanbul ve İzmir'de olmak üzere üç bölge kurulmuştur. Yeni merkezlerin kurulmasına ihtiyaç duyulması halinde Ulusal Koordinasyon Kurulunun önerisiyle Bakanlık yeni merkezler kurabilir. Bölge 109 koordinasyon merkezleri organ ve doku kaynağı merkezleri, doku tipleme laboratuvarları ve organ ve doku nakli merkezleri arasında koordinasyonu sağlar. Bu Merkezler, organ ve doku naklinin gerçekleştirilmesi ile ilgili donör adayı ve alıcı ile ilgili yapılması gereken tıbbi, idari ve hukuki işlemlerin tamamlanmasını sağlar. Nakilleri yapacak Organ Nakli Merkezi Hekimlerini göreve çağırır. Organ alım ekiplerinin, çıkarılan organların ve nakil yapılacak hastaların merkezlere nakillerini sağlar. Organ ve Doku Nakli Bilgi İşlem Merkezi Madde 15- Ülke genelinde tilin organ ve doku bağışları ile organ ve doku bekleyen hasta bilgilerini ve gerçekleşen nakilleri içeren veri tabanı oluşturmakla görevlidir. Bilgi İşlem Merkezi, bölge koordinasyon merkezleri ile elektronik ağla bağlantılıdır. Organ ve doku nakli bekleyen hastalar nakillerini gerçekleştirilmesini istedikleri merkezlere kaydolurlar. Bir hasta sadece bir merkeze kaydolabilir. Merkezler hasta bilgilerini Organ ve Doku Nakli Bölge Koordinasyon Merkezine bildirirler. Bölge koordinasyon merkezleri, organ ve doku nakli merkezleri tarafından bildirilen hasta kimlik ve doku tipleme bilgilerini güncel olarak bilgisayar kayıtlarına alır ve bu bilgileri Organ ve Doku Nakli Bilgi İşlem Merkezine aktarır. Organ ve Doku Nakli Merkezleri Madde 16- Bakanlıkça faaliyet izni verilmiş nakil merkezleridir. Organ ve doku nakli merkezlerinin taşıması gereken şartlar ve çalışmalarına ait usul ve esaslar her organ nakli için hazırlanacak Yönerge ile belirlenir. Bu Yönergeler her organ ve doku için, ilgili Bilim Kurulları tarafından ayrı ayrı hazırlanır ve Bakan onayı ile yürürlüğe girer. Bu Yönergelerde; a) Merkezin sorumluluğunu üstlenecek personelin nitelikleri, b) Merkezde görev alacak personelin nitelikleri, c) Merkezlerde bulunması gereken bölümleri , d) Merkezde bulunması gereken araç ve gereçler, belirlenir. Organ ve Doku Nakli Merkezlerinin Kuruluşu Madde 17- Organ ve Doku Nakli Merkezleri, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri tarafından, bunlara ait genel ve özel hastaneler bünyesinde bir ünite biçiminde kurulabilir. Bu Merkezlerin faaliyete geçebilmesi için Bakanlıktan açılma izni onayı alınması zorunludur. Göz bankaları yalnızca kamu kurum ve kuruluşlarının 110 bünyesinde kurulabilir. Bankaların açılmasının planlanması, Bakanlık tarafından yapılır ve açılma kararı Bakanlık tarafından verilir. Üniversite hastaneleri, Bakanlığa bildirmek koşuluyla, kendi bünyelerinde banka açabilirler. Organ ve Doku Nakli Merkezi Açılma Başvurusu ve Gerekli Belgeler Madde 18- Organ ve Doku Nakli Merkezi açacakların bir dilekçe ile Sağlık Bakanlığına başvurmaları gereklidir. Dilekçeye; a) Merkez sorumluluğunu üstlenecek hekime ait belgeler, b) Organ nakli yapacak hekimin, yapacağı organ nakli alanında, eğitim programı açısından Kurulun onaylamış olduğu bir merkezde yeterli eğitimi gördüğüne ilişkin belge, c) Merkezde görev alacak personelin eğitim durumunu gösterir belgeler, d) Organ veya Doku Nakli Merkezinin Planı : Organ ve doku nakli hizmetleri için ayrılan bölümlere ait 1/100 ölçekli, her kat için ayrı düzenlenmiş, yerleşim ve kullanım alanlarını gösterir, ozalite çekilmiş, Merkezin bulunduğu ilin Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünce tasdik edilmiş plan, e) Merkezde bulunan araç gereci gösterir liste, f) Özel Organ ve Doku Nakli Merkezi için başvuruluyorsa; kurucu gerçek kişi ise nüfus cüzdanının onaylı örneği, vakıf ise vakıf senedinin, şirket ise şirket sözleşmesinin noterden tasdikli örneği veya kuruluşu gösteren mahkeme kararının örneği , eklenir. Başvuruyu yapan merkezde, yaptığı organ nakli türüne bağlı olarak, hastanın nakil öncesi ve sonras ı dönemlerde ihtiyaç duyabileceği anesteziyoloji ve reanimasyon, iç hastalıkları , çocuk sağlığı ve hastalıkları , patoloji ve diğer branşların mevcut olduğu, kan bankası desteği ile psikolojik ve sosyal servis desteğine sahip olduğunu, veri yönetimi olanaklarını kullanabildiğini belgelemelidir. Böbrek nakli yapan ve bünyesinde diyaliz merkezi bulunmayan organ nakli merkezleri bu amaçla kullanılmak üzere 2 cihaz kapasiteli diyaliz ünitesi bulundurmak zorundadır. Organ ve Doku Nakli Merkezi Açılma İzin Belgesi Madde 19-0rgan ve Doku Nakli Merkezi açılması için yapılan başvurular, ilgili Bilim Kurulu tarafından değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda hazırlanan rapor Ulusal Koordinasyon Kuruluna sunulur. Başvuru Ulusal Koordinasyon Kurulunda ülke ihtiyaçlarına ve ulusal planlamaya gore incelenir. Uygun görüldüğü taktirde, Bakanlık onayı ile açılma izni verilir. 111 Merkezdeki sorumlu hekim değiştiğinde gerekli belgelerle Bakanlığa başvurularak açılma izni yenilenir. Organ ve Doku Nakli Merkezlerinin İzlenmesi Madde 20- Ülke sınırları içinde alınan her organ kamu yararına kullanılacak niteliğe sahiptir. Kişisel tasarruflardan etkilenmez. Merkezlerin faaliyetlerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi Ulusal Koordinasyon Kurulunun belirleyeceği kriterler çerçevesinde Ulusal Koordinasyon Kurulu tarafından gerçekleştirilir. Ulusal Koordinasyon Kurulu, değerlendirilen merkezlere ilişkin önerilerini Bakanlığa bildirir. İlgili merkezler kendilerine ilişkin öneriler doğrultusunda düzenlemeler yapmakla yükümlüdürler. Merkezlerin açılma iznine ait nitelikleri kaybetmeleri veya Ulusal Koordinasyon Kurulu tarafından faaliyetlerinin sakıncalı bulunması hallerinde çalışmaları Bakanlıkça durdurulur. Yılık Rapor Madde 21- Organ ve doku nakli merkezleri her yıl yapılan nakilleri ve hasta izlemlerini en geç 31 Ocak tarihinde Sağlık Bakanlığında olacak şekilde bildirmekle yükümlüdür. Bu veriler Bakanlık tarafından yıllık rapor olarak yayımlanır. Organ ve Doku Kaynağı Merkezi Madde 22- Organ ve doku alınabilecek potansiyel donörlerin saptanıp izleneceği hastanelerdir. Bu hastaneler organ alım operasyonunu gerçekleştirebilecek altyapı koşullarına, potansiyel donörün izlenmesine imkan veren araç-gerece ve tıbbi ölüm durumunu saptayacak Kanunda belirtilen branşlardan hekimlere sahip olmak zorundadır. Her organ ve doku kaynağı merkezinde bir koordinatör hekim ve iki yardımcı görevlendirilir. Bu Ekip Yoğun Bakım Ünitesi sorumlu hekimine bağlı olarak çalışır. Bu Ekipte aynca donör adayı ailesinden organ bağışının alınmasında görevli, yardımcı sağlık personeli, psikolog, imam ve gönüllü kişiler bulunur. Bu personelin eğitimi görev, yetki ve sorumlulukları Ulusal Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan ve Bakan onayı ile yürürlüğe giren bir Yönerge ile belirlenir. Doku Tipleme Laboratuvarları Madde 23- Doku tiplemesini gerçekleştirecek laboratuvarların yapısal ve fonksiyonel koşulları İmmünoloji Bilim Kurulu tarafından hazırlanan ve Bakan onayı ile yürürlüğe giren bir Yönerge ile belirlenir. 112 Gönüllü Kuruluşlar Madde 24- Organ nakli hizmetleriyle ilgili hizmetlerde halkın hizmete katılımını sağlar. Organ bağışının ülke düzeyinde gelişmesini sağlayıcı faaliyetleri destekler. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemi(UKS) Ulusal Koordinasyon Sisteminin Amacı Madde 25- Sistemin amacı ülke genelinde organ ve doku nakli hizmetleri alanında çalışan kurum ve kuruluşlar arasında gerekli koordinasyonu sağlamak ve çalışmaların verimliliğini artırmak, kadavra organ sayısını artırmak, bilimsel kurallara göre ve tıbbi etik anlayışına uygun, adaletli organ ve doku dağıtımını sağlamaktır. Organ ve Doku Dağıtımı Yönergesi Madde 26- Organ ve doku dağıtımı , Ulusal Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan ve Bakan onayı ile yürürlüğe giren bir Organ ve Doku Dağıtımı Yönergesine göre yapılır. Organ ve Doku Nakli Koordinatörlüğü ve UKS Görevlileri Madde 27- Sistem içinde, değişik birimler arasındaki koordinasyonu, organ ve doku kaynağı merkezlerinde görev yapacak olan organ ve doku nakli koordinatörleri sağlar. Organ ve doku nakli koordinatörleri, donörlerin saptanmasından, ilgili hekimlerin olgu başına intikallerini sağlayarak beyin ölümü tutanağının (Ek-1) de belirtilen beyin ölüm kriterlerine göre ve kurallara uygun biçimde düzenlenmesinden, Kanuna göre, gerekiyorsa, donör ailesinden izin alınmasından, alınan organ ve dokunun ilgili merkeze naklinden sorumludur. Organ ve doku kaynağı merkezlvri beyin ölümü oluşan her hastayı Bölge Koordinasyon Merkezine bildirmek zorundadır. Organ ve Doku Alım Ekibi Madde 28- Kadavradan organ ve doku alımı gerçekleştirecek hekimlerin yetkileri ve eğitimlerine ait koşullar ilgili Kurul tarafından belirlenir. Organ ve Doku Dağıtımı Madde 29- Organ ve doku dağıtımı Ulusal Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan ve Bakanlıkça onaylanan Organ ve Doku Dağıtımı Yönergesine göre yapılır. Organ dağıtımı bilgisayar ortamında, Ulusal Koordinasyon Kurulu tarafından kabul edilmiş bilgisayar programına göre yapılır. Organ ve doku nakli merkezleri, organ ve doku bekleyen hastalara ait kimlik ve adresleri, doku tiplemeleri, öncelik sıralarına ait bilgileri Organ ve Doku Nakli Bilgi İşlem Merkezine bildirmek zorundadır. Donör ve hastaya ait doku özellikleri 113 eşlenmeleri, müşterek kullanılan program tarafından, bilgisayar ortamında yapılır. Nakil merkezleri kendilerinde sıra bekleyen hastalara ait listeleri güncelleştirmek zorundadırlar. Organ ve doku nakli merkezleri kendi hastanelerinde çıkan donöre ait organ ve dokuları kendi merkezinde kullanma hakkına haizdir. Ancak bu kullanımda aranacak en az doku uyumu şartlan bilim kurulları tarafından belirlenir. Donörün bulunduğu merkezde kullanılmayacak olan organ ve dokular Bölge Koordinasyon Merkezine bildirilir. Bölge Koordinasyon Merkezi bölgede sisteme kayıtlı merkezlere önceden belirlenen sıraya göre dağıtım yapar. Bölgede kullanılmayan organ ve dokular bir sonraki bölge merkezi tarafından dağıtıma alınır. Yurt Dışı İlişkiler Madde 30- Sistemin yurt dışında bulunan mevcut sistemler veya diğer ülkeler ile işbirliği yapılması Ulusal Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen koşullar çerçevesinde gerçekleştiri 1i r. BEŞİNCİ BÖLÜM Son Hükümler Yasaklar Madde 31- Bu Yönetmelik ile gösterilen nitelik ve koşullara sahip olmadan ve Bakanlıktan izin almadan, hekimler ve diğer şahıslar tarafından organ ve doku nakli yapmak için özel merkezler açılması , organ ve doku nakli yapılması yasaktır. Kamu kurum ve kuruluşlarında organ nakli yapmaya başlayacak olan merkezler bu durumu Bakanlığa bildirirler ve izin belgesi alırlar. Bu yasağa uymadığı saptanan merkezlerin faaliyetleri Bakanlıkça durdurulur ve haklarında Kanunun ilgili hükümleri uygulanır. Kaldırılan Hükümler Madde 32- 20/08/1993 tarihli ve 21674 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ve 22/09/1994 tarihli ve 22059 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmelikle değiştirilen Organ Nakli Merkezleri Yönetmeliği ve 20/08/1993 tarihli ve 21674 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan Kornea Naklinde Kornea Sağlanması ve Paylaşımı Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. Madde 33- Bu Yönetmelikte geçen yönergeler, Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 6 ay içerisinde hazırlanır. Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce faaliyete geçmiş bulunan kamu kurum ve kuruluşlarına ait organ ve doku nakli merkezleri, Yönetmeliğin yayımından itibaren en geç 3 ay içerisinde yaptıkları organ nakli türlerini ve bu nakil 114 türlerinin sorumlularını Bakanlığa bildirmek zorundadırlar. Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce yapılan Özel Organ ve Doku Nakli Merkezi başvuruları hükümsüzdür. Bu merkezler, bu Yönetmeliğe uygun olarak tekrar başvuracakl ardır. Yürürlük Madde 34- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 35- Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür. Ek-1 Beyin Ölüm Kriterleri Tanım : Beyin ölümü klinik bir tanıdu ve beyin fonksiyonlarının tam ve irreversibl kaybıdır. İrreversibl komanın temel bulguları : I) Beyin ölümüne karar vermek için komanın aşağıdaki nedenlere bağlı olmaması , a) Primer hipotermi, b) Hipovolemik ya da hipotansif şok , c) Geriye dönüşüm sağlayabilecek intoksikasyonlar (barbitürat ve diğer sedatifler, depresan ve narkotik ilaçlar) ile metabolik ve endokrin bozukluklar, II) Bilincin tam kaybı , III) Spontan hareketin bulunmaması. Aşağıda bulunan durumlar beyin ölümü tanısını ekarte ettirmez. a) Derin tendon reflekslerinin alınması , b) Yüzeye} reflekslerin alınması , c) Babinski refleksi alınması , d) Solunum benzeri hareketler alınması, (omuz elevasyon ve adduksiyonu, önemli tidal volum değişikliği olmaksızın interkostal genişleme) e) Patolojik fleksiyon ve ekştensiyon cevabı dışındaki spontarı ekstremite hareketleri, IV) Ağrılı uyaranlara serebral-motor cevap alınamaması, V) Spontan solunum bulunmaması , VI) Beyin sapı reflekslerinin tamamen kaybolması , a) Beyin ölümünde pupiller parlak ışığa yanıtsız ve dilatedir ( 4-9 mm) 115 b) Kornea refleksi yokluğu, c) Vestibulo-oküler refleks yokluğu, d) Okülosefalik refleks yokluğu, e) Feringeal ve trakeal reflekslerin yokluğu, VII) Apne testi : Apne testi uygulanabilmesi için, Arterial p02 ve pC02 değerleri normal olmalıdır (pC02 40 mmHg ve üzerinde). Bu koşullarda hasta 10-30 dakika süre ile %100 oksijen ile ventile edilerek arteriyel oksijen basıncının 200 mmHg üzerinde olması sağlanmalıdır. Bu koşullar sağlandıktan sonra hasta mekanik solunum desteğinden ayrılarak trakea içerisine en az 8- 1O dakika süre ile 6 lt. Dakikada oksijen uygulanmalıdır. Bu uygulamalara rağmen spontan soluma yoksa apne veya kan gazlarında pC02 basıncı 60 rnmHg veya üzerinde ise spontan soluma hareketi yoksa apne testi pozitiftir. Beyin ölümü tamsı konan hastalarda * Daha önce tanısı konulmuş bir nedenle hasta irreversibl koma tablosuna girmişse en az 12 saat, etyolojisi bilinmeden gelişen tablolarda en az 24 saat bu koşulların değişmeden devamlılığı gözlenmelidir. * Klinik beyin ölümü tanısı almış hastalarda, hekimler kurulunun uygun göreceği bir laboratuvar yöntemiyle beyin ölümü teyid edilmelidir. * Hasta yakınına beyin ölümü deklare edildikten sonra hastaya uygulanan tıbbi destekler kesilebilir. * Hasta yakınına beyin ölümü deklare edildikten sonra yaşam desteğinin kesildiği durumlar: 1- Hastanın organ veya organlarının transplantasyon için kullanılmasına hasta yakınının izin vermesi, 2- Hasta yakınlarının yaşam desteğinin kesilmesine izin vermesidir. 116 APPENDIXD Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemi Yönergesi (Makamın 30.01.2001 tarih ve 950 sayılı Onayları ile yürürlüğe girmiştir. ) * (Makamın 03.03.2006 tarih ve 1791 sayılı Onayları ile yürürlüğe girmiştir.) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1-* (Değişiklik: 03.03.2006 tarih ve 1791 sayı) Bu Yönergenin amacı; 01.06.2000 tarihli ve 24066 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliğinin 26 ncı maddesi ile öngörülen "Organ ve Doku Dağıtımına" ilişkin usfıl ve esasları belirlemek, organ ve doku nakli hizmetleri ile ilgili merkezlerin ve bu merkezlerde görevli personelin görev ve sorumlulukları ile eğitim ve sertifıkalandınlmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Kapsam Madde 2- Bu Yönerge, bütün kamu sağlık kurum ve kuruluşları ile özel sağlık kuruluşlarını kapsar. Dayanak Madde 3- Bu Yönerge, 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 43 üncü maddesine ve 01 Haziran 2000 tarih ve 24066 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliğinin 22 nci ve 26 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4- Bu Yönergede geçen; a) Bakanlık: Sağlık Bakanlığını, b) Kanun: 29/05/1979 tarihli ve 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanunu, c) Yönetmelik: 01.06.2000 tarih ve 24066 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliğini, d) UKS: Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemini, 117 e) UKK: Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Kurulunu, f) UKM: Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezini, g) BKM: Ulusal Organ ve Doku Nakli Bölge Koordinasyon Merkezini, h) ONBİM: UKM bünyesinde kurulan Organ ve Doku Nakli Bilgi İşlem Merkezini, i) Organ ve Doku Nakli Merkezi: Organ ve doku nakillerinin uygulandığı tıbbi tedavi merkezlerini, J) Organ ve Doku Kaynağı Merkezi: Beyin ölümü kriterlerini tespit edebilecek donanım ve personele sahip resmi ve özel bütün hastaneleri, k) Doku Tipleme Laboratuarı : Verici adayı ile alıcıların doku tiplemelerini yapabilecek donanım ve personele sahip laboratuarları, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Organ ve Doku Dağıtımı İlkeleri Genel İlkeler Madde 5- Organ ve doku dağıtımı Kanun ve Yönetmelik çerçevesinde, bilimsel kurallara, tıbbi-etik anlayışa uygun ve adaletli bir şekilde gerçekleştirilir. Organ ve doku dağıtımında acil organ talepleri öncelikle değerlendirilir ve acil talepler için Ulusal Bekleme Listesi oluşturulur. Acil talep dışında kalan organ ve doku, bağışı alan organ ve doku nakli merkezi tarafından organ ve dokunun türüne göre 6 ncı maddede belirtilen kriterlere uygun olarak kullanılır. Organ çıkaran merkezde kullanılmayan organ ve dokular 6 ncı maddede belirtilen şekilde Ulusal Koordinasyon Sistemine uygun olarak dağıtılrr. Organ ve Doku Dağıtımı İlkeleri Madde 6- Kalp, akciğer, karaciğer ve böbrek greftleri dağıtımı şu şekilde yapılır: A) Kalp ve akciğer greftlerinin dağıtımı ilkeleri şunlardır: l) Kalp ve akciğer dokularının dağıtımı UKM tarafından yapılır. 2) Acil kalp nakli bekleme listesine alınacak hastalar, status 1 kriterlerine uyan; mekanik pompa desteği alan hastalar, intraaortik balon pompa desteği altında olan hastalar ve devamlı inotropik ilaç desteğine ihtiyaç duyan hastalardrr. Acil hastalar, merkezin bağlı olduğu BKM'ne ve UKM'ne bildirilir ve aciliyetleri 48 saatte bir yapılacak yeni bildirimlerle teyit edilir. 118 3) UKM' ne kayıtlı acil kalp ve akciğer nakli bekleyen hasta var ise, ülkede çıkan ilk kalp ve akciğer grefti, kan grubuna göre uygun hastaya nakledilmek üzere ilgili nakil merkezine UKM tarafından teklif edilir. 4) UKM'ne kayıtlı acil kalp ve akciğer nakli bekleyen hasta bulunmuyor veya bulunuyor ve fakat kalp ve akciğer greftinin organ koruma süresi içinde, hastanın bulunduğu merkeze ulaştırılabilme imkanı yok ise; a) Verici, kalp ve akciğer nakli uygulayan hastanelerin birinden çıkıyorsa öncelikle merkezdeki uygun hastaya nakledilir. O merkezde nakledilmiyorsa (Ek 4-A)'da düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formunda belirtilen sıraya göre bölgede bulunan diğer kalp ve akciğer nakli merkezlerinde nakledilir. b) Verici kalp ve akciğer nakli uygulanmayan hastanelerin birinden çıkıyorsa, (Ek 4-A)'da düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formunda belirtilen sıraya göre bölgede bulunan diğer kalp ve akciğer nakli merkezlerinde nakledilir. c) BKM'ne o bölgenin herhangi bir hastanesinden bildirilmiş ve klinik olarak beyin ölümü teşhisi konulmuş ve fakat beyin ölümü kararı verecek Kanun'da belirtilen uzmanların bulunamadığı hallerde veya başka sebeplerle beyin ölümü teşhisi konulamamış potansiyel vericilerin aynı bölgedeki kalp ve akciğer nakli yapan merkezlerden birine veya başka bir organ nakli merkezine sevk edilmesi halinde, kazanılacak kalp ve akciğer greftlerinin dağıtımı bu maddenin (b) alt bendinde belirtilen usül ile dağıtılır. d) Bölgesinde kullanılmayan kalp ve akciğer greftleri BKM tarafından UKM ne bildirilerek (Ek 4-A)'te düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formunda belirtilen sıraya göre kalp ve akciğer nakli merkezlerine teklif edilir. 5) Greft alım sırası gelen merkezler, BKM veya UKM tarafından teklif edilen grefti, uygun kan grubunda alıcı hasta olmaması, fiziki şartlar ve insan gücü ile ilgili sorunlar gibi zorunlu sebeplerle nakledemeyecek durumdaysa bir sonraki teklif edilecek greft için aynı sıralarını muhafaza ederler. 6) Greft alım sırası gelen merkezler BKM veya UKM tarafından teklif edilen grefti naklettikleri takdirde, greft alım sıraları, greft BKM den teklif edilmişse BKM listesinde, UKM tarafından teklif edilmişse UKM listesinde en sona geçer. B) Karaciğer greftlerinin dağıtım ilkeleri şunlardır: 1) Karaciğer greftlerinin dağıtımı UKM tarafından yapılır. 119 2) UKM'ne bildirilmiş, herhangi bir bölgede acil karaciğer nakli gerektiren fulminan ve subfulminan hepatitli veya acil retransplantasyon gerektiren hasta var ise, ülkede çıkan ilk karaciğer grefti, kan grubu uyumuna bakılmaksızın bu hastaya nakledilmek üzere ilgili merkeze UKM tarafından teklif edilir. Fulminan ve subfulminan hepatitli hastalarda transplantasyon endikasyonu koymak ve bu suretle acil karaciğer grefti talep edebilmek için aşağıdaki kriterlerin tamamının bulunması gerekir: a) Daha önce bilinen bir karaciğer hastalığı olmamalıdır. b) İkter ve ensefalopati arası geçmesi gereken süre, fulminan hepatitliler için en fazla 15 gün, subfulminan hepatitliler için ise, en fazla 2 ay olmalıdır. c) Ensefalopati grade 2 ve üzerinde olmalıdır. d) Protrombin zamanı 20 saniye ve üzerinde olmalıdır. Acil retransplantasyon için greft talebi, transplantasyondan sonraki ilk 8 gün içinde primer non function, hepatik arter ve / veya portal ven trombozu gelişmesi halinde yapılmalıdır. Acil karaciğer greft taleplerinin, hastanın klinik durumunun yukarıdaki kriterler doğrultusunda tekrar değerlendirilerek her 48 saatte bir UKM' ne tekrar bildirilmesi gerekir. Acil greft talebi aynı hasta için en fazla 5 kez tekrarlanabilir. 3) UKM'ne kayıtlı acil karaciğer nakli bekleyen hasta yok ise, bir bölgede, merkez veya bağlı illerin bütün hastanelerinde beyin ölümü teşhisi konulmuş ve bağış yapmış vericilerden çıkacak karaciğer greftleri ; a) Verici, karaciğer nakli uygulayan hastanelerin birinden çıkıyorsa, karaciğer grefti öncelikle o merkezde nakledilir. O merkezde nakledilemiyorsa, BKM tarafından (Ek 4- B)' de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki sıraya göre aynı ilde veya o bölge illerindeki diğer merkezlerde nakledilir. b) Verici, karaciğer nakli uygulanmayan bir hastaneden çıkıyorsa, karaciğer grefti o bölge içerisinde karaciğer nakli uygulayan merkezlere BKM tarafından (Ek 4-B)'de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki bölgesel sıraya göre dağıtılarak nakledilir. 4) BKM'ne o bölgenin herhangi bir hastanesinden bildirilmiş, klinik olarak beyin ölümü teşhisi konulmuş ve fakat Kanun' da belirtilen uzmanlar bulunamadığı veya başka sebeplerle teşhisi konulamamış potansiyel vericilerin, aynı bölgedeki karaciğer veya başka bir organ nakli yapan merkezlerin birine sevk edilmesi durumunda kazanılacak karaciğer 120 greftlerinin dağıtımı, o bölge içerisinde k;araciğer nakli uygulayan merkezler arasında, BKM tarafından (Ek 4-B)'de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki bölgesel sıraya göre dağıtılarak nakledilir. 5) Bölgesinde kullanılamayan karaciğer greftleri, BKM tarafından UKM'ne bildirilir. UKM bu grefti, (Ek 4-B)'de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki ulusal sıraya göre diğer bölgeleTde bulunan karaciğer nakli merkezlerine teklif eder ve nakledilmesini sağlar. 6) Greft alım sırası gelen merkezler, BKM veya UKM tarafından teklif edilen grefti, uygun kan grubunda alıcı hasta olmaması, fiziki şartlar ve insan gücü ile ilgili sorunlar gibi zorunlu sebeplerle nakledemeyecek durumda ise, bir sonra teklif edilecek greft için aynı sıralarını muhafaza ederler. 7) Greft alım sırası gelen merkezler BKM veya UKM tarafından teklif edilen grefti naklettikleri takdirde, greft alım sıraları, greft BKM den teklif edilmişse BKM listesinde, UKM tarafından teklif edilmişse UKM listesinde en sona geçer. C) Böbrek greftlerinin dağıtım ilkeleri şunlardır: 1) Kanun'a uygun olarak beyin ölümü teşhisi konulan ve bağışı yapan vericiden alınacak böbrek greftleri; a) Organı çıkaran merkezde doku uyumu açısından O mismatch durumunda olan uygun alıcı hasta yok, fakat bölgede veya ülke genelinde O mismatch durumunda olan uygun alıcı hasta varsa, UKM, o hastanın olduğu merkeze böbrek greftirıi teklif eder. b) Verici böbrek nakli yapan bir hastaneden çıkıyorsa, böbrekler, doku uyumu açısından O, 1, 2, 3 ve 4 mismatch durumunda olan alıcı hasta var ise, öncelikle o merkezde nakledilir. Doku uyumu açısından 5 ve 6 mismatch durumunda olan böbrekler BKM tarafından bölgedeki doku uyumu açısından O, 1, 2, 3 ve 4 mismatch durumunda olan en uygun alıcı hastaların bulunduğu merkezlere (Ek 4-C)' de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki bölgesel sıraya göre dağıtılarak nakledilir. c) Verici böbrek nakli yapmayan bir hastaneden çıkıyor ise, BKM tarafından bölgedeki doku uyumu açısından O, 1, 2, 3 ve 4 mismatch durumunda olan en uygun hastaların bulunduğu merkezlere (Ek 4-C)' de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki sıra ile teklif edilir. 2) Organ nakli yapılmayan bir hastaneden potansiyel verici olduğu BKM'ne bildirilen ancak, organ çıkarımı organ nakli yapan merkezlerden birisine nakledilerek kazanılan veya 121 organ nakli yapan merkezin ekibi tarafından verıcının bulunduğu hastanede kazanılan böbrek greftlerinden birisi doku uyumu açısından O, 1, 2, 3 ve 4 mismatch durumunda olan en uygun alıcı hasta var ise o merkezde nakledilir. Diğer böbrek ise, BKM tarafından bölgedeki doku uyumu açısından O, 1, 2, 3 ve 4 mismatch durumunda olan en uygun alıcı hastaların bulunduğu merkezlere (Ek 4-C)'de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki sıra ile teklif edilir. 3) Bölgesinde kullanılamayan böbrek greftleri, BKM tarafından UKM'ne bildirilir. UKM ülke genelinde doku uyumu açısından O, 1, 2, 3 ve 4 mismatch durumunda olan en uygun alıcı hastaları tespit ederek hastaların bulunduğu merkezlere (Ek 4-C)'de düzenlenen Ulusal Sistemden Organ ve Doku Alım Sırası Formundaki sıra ile böbrek greftlerini teklif eder. 4) BKM tarafından organ çıkarımı görevine çağırılan ve bu göreve gelmeyen organ nakli merkezi, o kadavranın organ dağıtımından yararlanamaz. 5) Greft alım sırası gelen merkezler, BKM veya UKM tarafından teklif edilen grefti, uygun kan grubunda alıcı hasta olmaması , fiziki şartlar ve insan gücü ile ilgili sorunlar gibi zorunlu sebeplerle nakledemeyecek durumda ise, bir sonra teklif edilecek greft için aynı sıralarını muhafaza ederler. 6) Greft alım sırası gelen merkezler BKM veya UKM tarafından teklif edilen grefti naklettikleri takdirde, greft alım sıraları , greft BKM den teklif edilmiş ise, BKM listesinde, UKM tarafından teklif edilmişse UKM listesinde en sona geçer. D) Kornea dağıtımı, Göz Bankası ve Kornea Merkezleri Yönergesine göre yapılır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Organ ve Doku Nakli Hizmetlerini Yürüten Merkezlerin ve Personelin Görev ve Sorumlulukları Organ ve Doku Nakli Merkezlerinin Görev ve Sorumlulukları Madde 7- Organ ve Doku Nakli Merkezlerinin görev ve sorumlulukları şunlardır : 1) Organ ve doku nakli merkezleri nakil amacıyla başvuran hastalar için nakil türlerine göre ilgili Bilim Kurulu tarafından hazırlanan formata uygun olarak hasta bekleme listelerini oluştururlar. Organ ve doku nakli merkezleri hasta bekleme listelerini BKM'ne ve UKM'ne gönderir. Bütün veriler UKM nezdinde faaliyet gösteren ONBİM'de toplanır. Organ ve doku alıcı adaylarına ilişkin Aday Bildirim Formları (Ek :l)'de gösterilmiştir. 122 2) Hasta bekleme listelerinde kayıtlı olan hastalara ilişkin acil organ taleplerini BKM'ne ve UKM'ne bildirirler. 3) Hasta bekleme listelerini güncelleştirerek, yeni başvuruları ve listeden çıkan hastaları en geç 3 gün içinde BKM'ne bildirirler. 4) Kanun'a uygun olarak beyin ölümü teşhisi konulan ve bağışı sağlanan vericiye ait bilgiler (Ek-5)'de düzenlenen Verici Bilgi Formu doldurularak BKM'ne ve UKM'ne bildirilir. 5) Organ alımı gerçekleştirildiğinde (EK-6)'de düzenlenen Organ Bilgi Formu organı çıkaran organ ve doku nakli merkezi tarafından doldurularak organ ile birlikte organının nakledileceği merkeze gönderilir. Aynı form BKM'ne ve UKM'ne hemen bildirilir. 6) Organ ve doku nakli yapan merkez, nakil sonrası 1i nci gün, 1i nci , 3 üncü, 6 ncı , 12 nci., aylarda, daha sonra her oniki ayda bir olmak üzere ve ölüm günlerinde (Ek 7)'de düzenlenen Alıcı İzleme Formunu doldurarak BKM ve UKM'ne bildirilir. (28.06.2004 tarih ve 4690 sayılı Makam Onayı ile değiştirilmiştir) 7) Canlıdan organ ve doku nakli, alıcının dördüncü dereceye kadar (dördüncü derece dahil) kan ve kayın hısımlarından yapılabilir. Bu kapsam dışında kalan organ ve doku verici adaylarının durumları , ilgili Organ ve Doku Nakli Merkezindeki Yerel Etik Kurullar tarafından değerlendirilir, uygun bulunması halinde nakil gerçekleştirilir. Kemik iliği , kök hücre ve kordon kanı nakillerinde hısımlık bağı şartı aranmaz. (10.03.2004 tarih ve 1610 sayılı Makam Onayı ile eklenmişir) Ülke genelinde canlıdan yapılan organ ve doku nakillerinde, alıcı ve vericinin Başhekimlikçe onaylı nüfus cüzdanı fotokopisi, akrabalık durumunu gösteren nüfus kayıtları, Verici Bilgi Formu ve Alıcı İzleme Formu (İlk 24 saatlik form) ile Yerel Etik Kurul çalışmalarının aylık olarak Bakanlık Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne gönderilmesi zorunludur. Organ ve Doku Kaynağı Merkezlerinin Görev ve Sorumlulukları Madde 8- Organ ve doku kaynağı merkezlerinin görev ve sorumlulukları şunlardır: 1) Yönetmeliğin 22 nci maddesi uyarınca organ ve doku kaynağı merkezi niteliği taşıyan hastaneler, Kanun'da belirtilen Beyin Ölümü Kurulu oluşturarak BKM'ne bildirirler. 2) Organ ve doku kaynağı merkezlerinde görev alacak Koordinatör hekim ve yardımcılarının isimlerini, meslek fuıvanlarını ve telefon numaralarını BKM'ne bildirirler. (10.03.2004 tarih ve 1610 sayılı Makam Onayı ile değiştirilmiştir) 123 3) Bütün resmi ve özel hastaneler, beyin ölümü vakalarını bağlı olduğu BKM'ne ve UKM'ne bildirmek zorundadır. Hastane servislerindeki potansiyel beyin ölümü vakalarını servis sorumlu tabibi çalıştığı kurumun koordinatör hekimine bildirir. Koordinatör hekim veya yardımcıları beyin ölümünün teşhis edilmesi için beyin ölümü kurulunu göreve davet eder. Kanun'un 11 inci ve 13 üncü maddeleri uyarınca beyin ölümü kararı alındıktan sonra koordinatör hekim veya yardımcıları tarafından Kanuna uygun olarak hasta yakınlarından, organ ve doku bağışı talep edilir. Koordinatör hekim vakayı ve bağış durumunu (Ek:2)' de düzenlenen Beyin Ölümü Bildirim Formunu doldurarak bağlı bulunduğu BKM'ne ve UKM'ne bildirmek zorundadır. Kurumda koordinatör hekim bulunmuyor ise, potansiyel beyin ölümü vakası Baştabip tarafından ilgili BKM'ne ve UKM'ne bildirilir. Beyin Ölümü Bildirim Formlarının Başhekimlikçe aylık olarak Bakanlık Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne gönderilmesi zorunludur. Organ ve Doku Nakli Merkezleri Koordinatörlüğü Madde 9-* (Değişiklik: 03.03.2006 tarih ve 1791 sayı) Beyin ölümü tespiti yapabilecek yoğun bakım servisine sahip her hastanede bir organ ve doku nakli koordinatörü hekim bulunması zorunludur. Hastane ve yoğun bakım servisinin büyüklüğüne ve yıllık tespit edilen beyin ölümü sayısına göre gerekirse iki kişiden çok olmamak üzere organ ve doku nakli koordinatör yardımcısı olarak hemşire, ebe veya halk sağlığı kökenli sağlık memuru kadrosunda personel de bulundurulur. Bu Yönerge'ye göre sertifika almış organ ve doku nakli koordinatörü hekimler ve koordinatör yardımcısı hemşire, ebe veya halk sağlığı kökenli sağlık memurları bulundukları hastanede başka bir görevde çalıştırılamaz. Hastane yönetimi, organ ve doku nakli koordinatörüne, çalışabileceği uygun bir mekan, şehirlerarası görüşmeye açık bir telefon ve İnternet bağlantılı bilgisayar sistemi sağlamakla yükümlüdür. Organ ve Doku Nakli Koordinatörü; a) Ulusal Koordinasyon Sistemi içinde yer alan birimler arasındaki koordinasyonu sağlamak, b) Potansiyel donörler için 24 saat icapçı olarak hazır bulunmak ve donör adaylarını tespit etmek, c) Kendi merkezinde tespit edilen donör adayının yoğun bakım ünitesinde destek tedavisinin sürdürülmesini sağlamak, 124 d) Beyin ölümü şüphesi halinde, Beyin Ölümü Kurulu'nu oluşturan hekimlerin vaka başına intikallerini ve beyin ölümü tanısının kesin olarak konmasını, beyin ölümü tutanağının beyin ölüm kriterlerine göre ve kurallara uygun biçimde düzenlenmesini sağlamak, e) Donör adayının ailesiyle görüşerek, Kanuna göre gerekiyorsa, donör ailesinden ızın almak, organ ve doku bağış belgesinin onaylanmasını sağlamak, f) Organ ve dokunun çıkarılmasını ilgili cerrahlarla işbirliği yaparak organize etmek, g) Alınan organ ve dokunun ilgili alıcı merkeze naklini sağlamak, oradaki ilgili personele ulaşarak organ ve doku ile alıcının kolayca buluşturulmasını sağlamak, h) Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezinden kendi merkezine teklif edilen organ ve dokuları değerlendirmek amacıyla ilgili transplantasyon hekimleriyle iletişim kurarak doku veya organı kabul veya reddetmek, ı) Organ nakli merkezinde bekleme listelerini oluşturmak, güncellemek ve Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezine bildirmek, i) Organ ve doku kaynağı merkezlerinde beyin ölümü oluşan her hastayı Bölge ve Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezine bildirmek, j) Potansiyel donör tespitini arttırıcı faaliyetlerde bulunmak, k) Organ bağış kampanyaları düzenlemek, 1) Hastane personeline ve halka eğitim vermek, m) Organ ve doku nakli koordinatör yardımcısına organ ve doku nakli ile ilgili yaptığı planlarda görev vermek ve kontrol etmek, n) Bakanlık tarafından organ ve doku nakli konusunda düzenlenecek her türlü eğitim ve kampanyalara bölgesinde iştirak etmek ve destek vermek, ile görevli ve sorumludur. Organ ve doku nakli koordinatör yardımcısı, organ ve doku nakli koordinatörünün verdiği görevleri yapar ve organ ve doku nakli koordinatörünün yukarıda belirtilen görevleri yerine getirmesinde yardımcı olur." Bölge Tıbbi Kurulu Madde 10- Bölge Tıbbi Kurulları Yönetmeliğin 11 inci maddesine göre oluşturulur ve Yönetmeliğin 12 nci maddesi uyarınca görev yaparlar. Bölge Koordinasyon Merkezlerinin Görev ve Sorumlulukları Madde 11- BKM'leri UKM'ne bağlı olarak görev yaparlar. BKM'nin görev ve sorumlulukları şunlardır: 125 1) Bölgesine bağlı bütün illerin organ ve doku nakli hizmetleriyle ilgili koordinasyonu sağlar. Her bir BKM'ne bağlanan illerin listesi (Ek :3)' de gösterilmiştir. 2) Bölgesine bağlı organ ve doku nakli merkezlerinin hasta bekleme listelerini toplar ve UKM' ne gönderir. 3) Beyin ölümü ve organ bağışı vakaları bildirildiğinde, vericiye ait doku tiplemesinin yapılmasını sağlar ve sonucu UKM'ne bildirir. 4) Organ ve doku naklinin gerçekleşmesiyle ilgili verici adayı ve alıcı ile ilgili yapılması gereken tıbbi, idari ve hukuki işlemlerin yürütülmesini sağlar. 5) Organ ve doku alımı ekiplerinin, çıkarılan organların ve nakil yapılacak hastaların nakil merkezlerine ulaşımlarını 112 İlk Yardım ve Acil Hizmetleri aracılığıyla sağlar. Bölge Koordinasyon Merkezleri Koordinatörlliğ.ü * (03.03.2006 tarih ve 1791 sayı) Madde 11/A- Bölge koordinasyon merkezlerinde en çok beş koordinatör hekim veya koordinatör yardımcısı hemşire, ebe veya halk sağlığı kökenli sağlık memuru kadrosunda personel görev alır. Aralarından bir hekim BKM'nin sorumluluğunu yürütür. BKM' de görev yapan personel de nöbet sistemi ile çalışır ve yılın her günü bir koordinatör olmak suretiyle kesintisiz nöbet tutarlar. Görevleri esnasında nöbet yerinden herhangi bir sebeple ayrılamaz, iletişimi kesintiye uğratmayacak şekilde nöbet tutarlar. Nöbet tutan personel o günkü nöbette i ş akış ı yönünden karar vermekle sorumludur. Sorumlu hekimin gündüz mesai yapması halinde diğer personelin nöbetleri mesai bitiminde başlamak ve hafta sonu 24 saat olmak üzere tutulabilir. Nöbet sonunda nöbet defterine, yapılan işler açık bir şekilde ifade edilir ve imzalanır. Nöbet sırasında usule uygun koordinasyonun sağlanamadığı durumlarda nöbetçi personel bir tutanak tutar ve BKM sorumlu hekimine teslim eder. Bölge koordinasyon merkezleri personeli; a) 24 saatlik çalışma formunda kendisine gelen donör bildirimlerini toplamak, takip etmek, sorunların çözümünde rol almak, b) Kendilerine bağlı illerde, hizmetin yürütülmesinde gereken koordinasyonu sağlayarak, ilgili koordinatörler ile sürekli iletişim halinde bulunmak, c) Organ ve doku naklinin gerçekleştirilmesi ile ilgili donör adayı ve alıcı ile ilgili yapılması gereken tıbbi , idari ve hukuki işlemlerin tamamlanmasını sağlamak, UKM'den aldığı bilgiler doğrultusunda, ilgili hastaya organ takıldığını denetlemek ve UKM'ye rapor ile bildirmek, 126 d) Nakilleri yapacak organ nakli merkezi hekimlerini göreve çağırmak, e) Bölgesine organ gelmesi veya gönderilmesi durumunda organ alım ekiplerinin, çıkarılan organların ve nakil yapılacak hastaların merkezlere ulaşımını sağlamak, f) Organ bağış kampanyaları düzenlemek, g) Sağlık personeline ve halka eğitim vermek, h) Bakanlık tarafından organ ve doku nakli konusunda düzenlenecek her tür eğitim ve kampanyalara bölgesinde iştirak etmek ve destek vermek, ı) Organ ve doku nakli merkezleri tarafından bildirilen hasta kimlik ve doku tipleme bilgilerini güncel olarak bilgisayar kayıtlarına alıp, bu bilgileri Organ ve Doku Nakli Bilgi İşlem Merkezine aktarmak, i) Organ ve doku kaynağı merkezleri, doku tipleme laboratuarları ve organ ve doku nakli merkezleri arasında koordinasyonu sağlamak, j) Bakanlık tarafından verilen diğer görevleri yapmak, ile görevli ve sorumludur. Ulusal bekleme listeleri oluştuğunda (ı) ve (i) bentleri uygulanmaz." Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezinin Görev ve Sorumlulukları Madde 12- UKM' nin görevleri şunlardır : 1) Bölge Koordinasyon Merkezlerinin koordinasyonunu sağlar. 2) Ulusal bekleme listesini oluşturur. 3) Acil bekleme listelerini oluşturur ve takip eder. 4) Organ ve doku alım ekiplerinin iller arasında ulaşımını temin eder. * (03.03.2006 tarih ve 1791 sayı) Ulu-sal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezi Koordinatörlüğü Madde 13 -Organ ve Doku Nakli Bilgi İşlem Merkezi'ni de bünyesinde bulunduran Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezinde ve bu merkeze bağlı Bölge Koordinasyon Merkezlerinde, bu Yönerge hükümlerine göre sertifika almış personelin bulundurulması zorunludur. Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezinde, ter-eihen aile hekimliği uzmanı yada yokluğunda pratisyen hekim olmak üzere bir kişi sorumlu hekim -olarak görev yapar. Bunun haricinde en fazla altı koordinatör hekim ve en fazla altı koordinatör yardımcısı hemşire, ebe veya halk sağlığı kökenli sağlık memuru kadrosunda personel ile, genel idari hizmetler sınıfından bir personel görev yapar~ 127 Sorumlu hekim, UKM' nin tüın çalışmalarından sorumlu olup, tatil günleri dahil herhangi bir saatte merkeze gelip çalışanları denetlemek, nöbet defterlerini günlük olarak kontrol edip imzalamak, personelin nöbet listelerini hazırlatıp ilgili şube müdürüne onaylatmak ve haftalık mesaisini mevzuata uygun olarak tamamlayacak şekilde, bölümlere ayırıp yerine getirmekle görevlidir. Genel idari hizmetler sınıfından personel aynı zamanda Halkla İletişim Koordinatörü olup, normal gündüz mesaisi yapar ve UKM'nin sekreterya işlerini yürütür. Çevre kurumlarla ve bağlı oldukları Organ Nakli Eğitim,Tanıtım ve Koordinasyon Şube Müdürlüğü ile ilgili koordinasyondan ve idari işlerden sorumludur. Koordinatör ve yardımcısı nöbet sistemi ile çalışır ve yılın her günü bir koordinatör ve bir yardımcısı olmak suretiyle kesintisiz nöbet tutarlar. Nöbet tutan hekim o günkü nöbette iş akışı yönünden karar vermekle sorumludur. Nöbet sonunda hekim nöbet defterine yaptıkları işleri açık bir şekilde ifade eder ve yardımcısı ile birlikte imzalar. Nöbet sırasında usule uygun koordinasyonun sağlanamadığı durumlarda nöbetteki hekim bir tutanak tutar ve UKM sorumlu hekimine teslim eder. Görevleri esnasında nöbet yerinden herhangi bir sebeple birlikte ayrılamazlar. Ulusal Koordinasyon Merkezi koordinatörleri ve yardımcıları ; a) 24 saatlik çalışma formunda kendisine gelen donör bildirimlerini toplamak, takip etmek, sorunların çözümünde rol almak, b) Organ kaynağı merkezleri , organ nakli merkezleri , transplantasyon ekipleri ve organ nakli koordinatörleri arasında koordinasyonu sağlamak, c) Bu Yönerge'ye uygun şekilde organ ve dokuların dağıtımını sağlamak, d) Kadavra donörden organ ve doku nakillerine ait verileri toparlamak, e) Organ nakli merkezleri ve bölge koordinasyon merkezleri ile iletişimi sağlamak, f) Bölgesel olarak koordinatör toplantıları organize etmek, g) Ulusal ve uluslararası organ ve doku dağıtım organizasyonları ile iletişim sağlamak, h) Organ bağış kampanyaları düzenlemek, ı) Sağlık personeline ve halka eğitim vermek, i) Bakanlık tarafından organ ve doku nakli konusunda düzenlenecek her tür eğitim ve kampanyalara iştirak etmek ve destek vermek, j) Bakanlık tarafından verilen diğer görevleri yapmak, 128 ile görevli ve sorumludur. Koordinatör yardımcısı , Koordinatörün verdiği görevleri yapar ve Koordinatörün yukarıda belirtilen görevleri yerine getirmesinde yardımcı olur, tek başına hasta surıumu yapamaz. Halkla İletişim Koordinatörlüğü Madde 14- Organ ve doku nakli koordinatörü ve yardımcısına destek amacıyla ve gönüllülük esasına tabi olmak kaydı ile, yardımcı sağlık hizmetleri veya genel idari hizmetler sınıfından herhangi bir personel ,Halkla İletişim Koordinatörü olarak görev yapabilir. Bu şekilde görev alacak personel bulurıduğu kurumda asli görevlerini de yürütür. Halkla iletişim koordinatörlerinin görevleri şurılardır: a) Organ Nakli Koordinatörüne tahsis edilen mekanda sekreterya hizmetlerini yürütmek, b) Başvuru yapan vatandaşlara organ ve doku nakli ile ilgili bilgi vermek ve organ ve doku bağışı olursa organ bağışı belgesi düzenlemek, c) Donör ailesiyle görüşmede koordinatörlere yardımcı olmak, d) Halk eğitimlerine iştirak etmek, e) Organ bağışı çalışmalarında görev almak, halkın organ ve doku bağışı bilincini arttırmak, f) Yazılı ve görsel basını takip ederek ilgili haberleri diğer koordinatörlere aktarmak, medyanın doğru bilgilenmesine yardım etmek, g) Bakanlık tarafından organ ve doku nakli konusunda düzenlenecek her tür eğitim ve kampanyalara bölgesinde iştirak etmek ve destek vermektir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Eğitim Merkezleri, Eğitim Programı ve Sertifikasyon Eğitim merkezlerinin özellikleri Madde 15 - Organ Nakli Koordinatörlüğü Eğitimi , Yönetmelik uyarınca Bakanlık tarafından ruhsatlandınlmış organ ve doku nakli merkezlerinde verilebilir. Bu merkezlerin Eğitim Merkezi olabilmesi için kadavra donör sayısı yılda en az 12 olmalıdır. Ayrıca Merkezde Kanurıurı 11 inci maddesinde yer alan tıbbi ölüm halini saptayacak ve gerektiğinde yardımcı testleri kendi bünyesinde yaparak, beyin ölümü kararı alabilecek ekibin bulunması gereklidir. Eğitim merkezlerinde teorik ve uygulamalı eğitim birlikte verilebileceği gibi, Bakanlık teorik eğitimi bizzat düzenleyip kursiyerleri uygulamalı eğitim için eğitim merkezlerine yönlendirebilir. Eğitim merkezleri kursiyerlerden herhangi bir eğitim ücreti talep edemezler. 129 Eğitim merkezlerinin yetkilendirilmesi Madde 16- Bu Yönerge'nin 15 inci maddesinde öngörülen nitelikleri taşıyan organ ve doku nakli merkezi bulunan kurumlar, yoğun bakım yatak kapasitesi ve yıllık kadavra donör sayılarını belirten bilgi ve belgeler ile birlikte Bakanlığa başvurarak, eğitim merkezi olarak yetkilendirilmeyi talep ederler. Eğitim merkezinde eğitim verecek personelin, öğretim üyesi kadrosunda olması veya organ nakli koordinatörlüğü eğitici eğitimi almış olması gerekir. Yapılan başvurular, birinci fıkrada belirtilen kriterler göz önüne alınarak Bakanlıkça değerlendirilir ve ilgili organ nakli merkezine eğitim yetkisi verilir. Merkezdeki kadavra donör sayısının yıllık 12 ' nin altına düşmesi halinde koordinatör eğitimi yetkisi Koordinatörler Kurulu tarafından değerlendirilir ve Bakanlığa görüş bildirilir. Bakanlık, bu durumda merkezin eğitim yetkisini iptal edebilir. Eğitim başvurulan Madde 17- Organ ve Doku Nakli Koordinatörlüğü eğitimine, organ ve doku kaynağı merkezleri ile organ nakli merkezlerinde çalışan ya da herhangi bir kurum ve kuruluşta çalışmayan aile hekimliği uzmanı, pratisyen hekimler ; Organ ve Doku Nakli Koordinatörlüğü Yardımcılığı eğitimine, hemşire, ebe veya halk sağlığı kökenli sağlık memuru kadrosunda sağlık personeli müracaat edebilir. Halkla İletişim Koordinatörlüğü eğitimine ise bu Yönergenin 14 üncü maddesinde belirtilen personel müracaat edebilir. Bir kurumda çalışanların müracaatları görev yaptıkları kurumların uygun görüşü olmak kaydıyla, Valilik aracılığıyla Bakanlığa iletilir. Herhangi bir kurumda görev yapmayanlar ise bunu belgelendirmek kaydı ile şahsi olarak ilgili Valilik aracılığıyla eğitim müracaatında bulunabilirler. Koordinatör eğitimi için başvuruda gereken evraklar; a) Başvuru dilekçesi , b) Kurum adına yapılacak başvurularda ilgili kurumun uygun görüşü ve eğitim almak isteyen personelin eğitimi takiben bu merkezde en az (2) yıl çalışacağını taahhüt eden noter onaylı taahhütnamesi, c) Onaylı diploma fotokopisi , d) Onaylı nüfus cüzdanı fotokopisi , e) Üç adet vesikalık fotoğraf, Başvuru dilekçeleri ve ilgili kurumun uygunluk yazıları Bakanlıkça değerlendirilir ve talebin uygun bulunması halinde kursiyer kursa başlatılır. 130 Eğitim programma ilişkin genel esaslar Madde 18 - Eğitim programına kesintisiz de·vam edilmesi esastır. Sadece, mazeret veya hastalık izni sebebiyle eksik kalan süreler eğitim süresine eklenebilir. Halkla İletişim Koordinatörlüğü eğitimi sadece teorik eğitiim olarak verilir. Organ ve Doku Nakli Koordinatörlüğü ve yardımcılığı eğitimi ise, teorik ve pratik eğitim programı olmak üzere iki kısımda yürütülür. Teorik eğitim yılda iki defa beşer günlük ( 40 saat) olmak üzere Bakanlıkça belirlenen eğitimciler tarafından verilir.Teorik eğitimi başarı ile tamamlayan kursiyerlerin katılabileceği uygulamalı eğitim programının süresi ise, toplam 4 haftadır ve bu süre zarfında kursiyer en az (2) kadavra donör takibinde bulunmalıdır. Teorik eğitim programı Madde 19-Teorik eğitim programı , aşağıda belirtilen konuları kapsar: 1) Organ ve doku nakli mevzuatı , Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemi hakkında bilgi , 2) Organ ve doku nakli koordinatörünürı görev ve sorumlulukları , 3) Potansiyel organ ve doku donörürıürı tespiti, donör bildirimi, beyin ölümü tanısının konulması , 4) Donör bakımı , donör seçimi, marjinal donörler, aile görüşmesi ve izin alınması , 5) Donör özelliklerine göre alıcı seçimi, 6) Böbrek, kalp, karaciğer, akci ğer, pankreas hastalarının hazırlığı ve seçimi, canlı vericisi olan hasta seçimi hazırlığı ve değerlend irilmesi , organ ve doku çıkarımı, saklanması ve nakli, 7) Bekleme listesinin önemi ve oluşturulması, organ ve doku paylaşım esasları, 8) Donör ailesine destek, 9) Veri toplama, istatistik ve kalite ölçümü, koordinasyon merkezinin alt yapısı, formlar ve tablolar, 1O ) Eğitim teknikleri, halkın ve sağlık personelinin eğitimi, 11) Organ ve doku naklinin sosyal, ahlaki ve etik yönü, 12) Diğer ülke modelleri ve sivil toplum örgütleri hakkında bilgiler. Uygulamalı eğitim programı Madde 20- Uygulamalı eğitim programı , aşağıda belirtilen konuları kapsar: 1) Organ ve Doku Nakli Merkezlerinde kayıt, 131 2) Donör tespiti, donör bildirimi, beyin ölümü tanısının konulması, donör bakımı, 3) Donör seçimi, aile görüşmesi ve izin alınması, 4) Donör ailesine destek, 5) Veri toplama, istatistik ve kalite ölçümü, 6) Koordinasyon merkezinin alt yapısı, formlar ve tablolar, 7) Teorik ders konularının diğer uygulamaları. Eğitimin değerlendirilmesi Madde 21-Eğitim programına katılan kursiyerin başarılı sayılarak sertifikalandırılması için yapılacak teorik sınavda 100 üzerinden en az 70 puan; pratik sınavda ise, en az 80 puan alması gerekir. Organ ve Doku Nakli Koordinatörlüğü sertifika notu teorik ve uygulamalı eğitim notlarının aritmetik ortalamasının alınmasıyla bulunur ve ortalama en az 75 olmalıdır. Halkla İletişim Koordinatörlüğü sertifikası notu ise, teorik sınav sonucuna göre düzenlenir. Sertifikalandırma Madde 22- Eğitim gören her kursiyer için ayrı bir dosya düzenlenir. Teorik ve pratik sınavlar sonucunda başarılı olan kursiyerlerin eğitim çalışmalarına dair uygulama ve müfredat programı ile bilgi ve beceri değerlendirme formu Bakanlığa gönderilir. Eğitim merkezince düzenlenen bu dosya Bakanlıkça değerlendirilir ve kursiyere Bakanlık tarafından sertifika düzenlenir. İzleme ve denetim Madde 23 -Eğitim merkezlerinde yapılacak sınavda Bakanlığı temsilen bir kişi gözetmen olarak görev alır. Eğitim merkezleri, Koordinatörler Kurulundan iki üye ve bir Bakanlık temsilcisi olmak üzere üç kişilik izleme ve değerlendirme komitesi tarafından, fiziki yapısı, insan gücü ve teorik donanımının yeterliliği yönlerinden, yılda en az bir defa rutin olarak denetlenir. Yapılan denetimlerin sonuçları, bir rapor halinde Bakanlığa sunulur. Tespit edilen eksikliklerin giderilmesi hususu, Bakanlık tarafından denetlenen eğitim merkezinin bağlı olduğu kuruma yazılı olarak bildirilir. Eksikliklerin giderilmemesi halinde, ilgili eğitim merkezinin bu yetkisi Bakanlıkça kaldırılır. Sertifika alan koordinatörler sertifika aldığı tarihten itibaren her 5 yılda bir aşağıdaki kriterler ile Koordinatörler Kurulunca denetlenir ve değerlendirilir. a) Donör sayısı , toplam (12) donör veya (36) organ paylaşımı, b) Hastanede bulunan ventilatör başına yılda bir beyin ölümü tespiti, 132 c) Yılda en az (12) halk, (12) sağlık personeli eğitimi, Değerlendirme sonucu yetersiz olduğuna karar verilen koordinatörün sertifikası, Bakanlıkça iptal edilebilir ya da tekrar eğitim programına yönlendirilebilir. İstatistik ve raporlar Madde 24 - Merkezler, faaliyetlerini her yıl en geç 31 Ocak tarihinde Bakanlıkta olacak şekilde bildirmekle yükümlüdür. Bu raporlarda yer alan veriler Bakanlık tarafından yıllık istatistik olarak yayımlanır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Son Hükümler * (Değişiklik: 03.03.2006 tarih ve 1791 sayı ) Yasaklar Madde 25- * Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği ve bu Yönergede belirtilen kurallara aykırı olarak organ ve doku dağıtımı yasaktır. Bu yasağa uymadığı saptanan merkezlerin faaliyetleri Bakanlıkça durdurulur ve haklarında Kanun'un ilgili hükümleri uygulanır. Bu Yönerge hükümleri dışında veya hilafına olarak organ ve doku nakli hizmetleri ile ilgili hiçbir şekilde koordinatörlük veya eğitim faaliyetinde bulunulamaz. Koordinatörler ve yardımcıları, organ ve doku naklini yapan transplantasyon ekibinden olamaz. Organ ve Doku Nakli Eğitim Merkezleri tarafından Bakanlığın izin ve onayı olmadan sertifika verilmek üzere hiçbir personel, eğitim programına alınamaz. UKM ve BKM' lerde bu Yönerge hükümlerinin aksine herhangi bir personel görevlendirilemez. Bu madde hükümlerine aykırı davrananlar hakkında genel hükümlere göre idari ve hukuki yaptırımlar uygulanır." Geçici Madde 1 - Bakanlık UKM ve BKM'lerinde hali hazırda çalışan ve durumu bu Yönergede belirtilen şartlara uygun olan personel ile, bu Yönergenin yürürlüğe girmesinden önce yurt içi veya yurt dışında organ nakli koordinatörlüğü eğitimi aldığını veya en az (2) yıl organ nakli koordinatörü olarak çalıştığını belgeleyen sağlık personelinden, her kurum için bir koordinatör ve bir koordinatör yardımcısı olmak üzere başvuru yapanlardan Bakanlığın uygun gördüğü bir merkezde hızlandırılmış eğitim ile bir defaya mahsus olarak sertifika verilir. Geçici Madde 2- Bu Yönerge'nin yayımından önce Bakanlığın eğitici eğitimi vermiş olduğu personel, organ nakli koordinatörü eğitim merkezlerinde eğitici olarak görev yapabilir. İhtiyaç halinde Bakanlık yeniden eğitici eğitimleri düzenleyebilir. 133 Geçici Madde 3 - Halen organ ve doku nakli merkezlerinde çalışan personel, kişisel başvuru şartı olmaksızın kurum amirlerinin talebi ile doğrudan eğitim programına alınabilir. Geçici Madde 4 - Ulusal bekleme listeleri oluştuğunda Madde 111 A'nın (ı) ve (i) bentleri uygulanmaz. Yürürlük Madde 26- Bu Yönerge Bakan onayı ile yürürlüğe girer. Yürütme Madde 27- Bu Yönerge hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür. 134 APPENDIXE T. C. BAŞBAKANLIK DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIGI 03.03.1980 tarihli karar Hacettepe Üniversitesi Tıp. Fakültesi Öğretim Üyelerinden Doç. Dr. Mehmet Haberal'ın ölmüş kimselerden alınacak organ ve dokuların, tedavileri ancak bu yoldan yapılabilecek hastalara nakli konusunda, Başkanlık Makamından havale olunan dilekçesi Kurulumuzca incelendi. Yapılan müzakere sonunda : Kur'an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde, organ ve doku nakli konusunda sarih bir hüküm bulunmamaktadır. İlk müçtehit ve fakihler de, kendi devirlerinde böyle bir mesele söz konusu olmadığı için, bu ameliyyenin hükmünü geniş şekilde açıklamamışlardır. Ancak dinimizde, Kitap ve Sünnet'in delaletlerinden çıkarılmış umumi hükümler ve kaideler de vardır. Kitap ve Sünnet'te açık hükmü bulunmayan ve her devirde karşılaşılan yeni yeni meselelerin hükümleri , İslam fakihleri tarafından bu umumi kaideler ile hükmü bilinen benzer meselelere kıyas edilerek çıkarılmış, hiçbir mesele cevapsız bırakılmamıştır. Organ ve doku nakli konusunda hükmünü tayinde de aynı yola baş vurulması uygun olacaktır. Bilindiği üzere, insan mükerrem bir varlıktır. Mahlukatı içinde Allah onu mümtaz kılmıştır. Bu itibarla normal durumlarda ölü ve diri kimselerden alınan parça ve organlardan faydalanılması, insanın hürmet ve kerametine aykırı görüldüğünden, İslam fakihlerince caiz görülmemiştir. Ancak, zaruret durumunda, zaruretin mahiyet ve miktarına göre bu hüküm değişmektedir. Nitekim dinimiz, bir kısım fiil ve davranışları yasak kılmış, Kitap ve Sünnet bunları tespit etmiştir. Sözgelimi murdar hayvan (meyte ), kan, domuz eti, şarap vb. şeylerin yenilip içilmesi, alınıp satılması, ilaç olarak kullanılması haram kılınmıştır. Ancak zaruret halinde bunlardan zaruret miktarında (ölmeyecek kadar) yenilip içilmesinin (el-Bakara, 173; el- Maide, 3; el-En' am, 119) meşru olduğu beyan buyrulmuştur. 135 Söz konusu ayet-i celilelerden, İslam fakiWeri, zaruretlerin bir ölçüde dinen yasaklanmış şeyleri mübah kıldığı ve zaruret halinde sadece ayet-i kerimelerde beyan edilen yasakların değil, zaruret halinin giderilmesi için yapılması zorunlu ve başka bir çare olmayan bütün yasakların zaruret miktarınca işlenmesinin caiz ve mübah olduğu sonucuna varmışlardır. O halde, ölmüş kimselerden tedavi maksadıyla organ ve doku alma ve bunları hasta veya yaralı kimselere nakletme konusunda bir hükme ulaşabilmek için; • Zarurete binaen, cesedin kesilmesi, organ ve dokularından bir kısmının alınmasının caiz olup olmadığı, • Hastalığın tedavisinin zaruret sayılıp sayılmayacağı (Haram ile tedavinin hükmü) • Organ ve doku nakli caız ıse hangi şartlarla caız olduğunun bilinmesi gerekmektedir. • İslam fakiWeri, kamında canlı halde bulunan çocuğun kurtarılması için ölü annenin kamının yarılmasına, • Başka yoldan tedavileri mümkün olmayan kimselerin kınlmış kemiklerinin yerine, başka kemiklerin nakline, • Bilinmeyen hastalıkların öğrenilmesi ve hayatta bulunmaları sebebiyle ölülere nisbetle daha çok şayan-ı ihtiram olan hastaların tedavilerinin sağlanabilmesi için, yakınlarının rızası alınmak suretiyle, ölüler üzerinde otopsi yapılmasının caiz olacağına, fetva vermişler, canlı bir kimseyi kurtarmak için, ölünün bir parçasını itlaf etmeyi caiz görmüşlerdir. Nitekim, Müşavere ve Dini Eserleri İnceleme Kurulu'nun 16.4.1952 tarih ve 211 sayılı kararında, özetle; 136 " ... funmenin menfaat ve maslahatı göz önünde tutularak, bilinmeyen bir hastalığın bilinir hale gelmesi, hastalığın bilinmemesinden doğacak funme zararının önlenmesi, hayatta bulunmaları sebebiyle daha şayan-ı ihtiram olan hastaların tedavilerinin sağlanması gibi maslahat ve şer'i hikmetlerin husule gelmesini temin için, yakınlarının rızası alınarak, ölüler üzerinde otopsi yapmanın caiz olacağı ve bu gibi sebepler dolayısıyle ölüye gösterilmesi gereken hürmet ve tekrimin zevaline katlanmanın, İslami hükümlerin bir gereği olduğu .. ." ifade olunmuştur. İslam fakihleri , açlık ve susuzluk gibi, hastalığı da haramı mübah kılan bir zaruret saymışlar, başka yoldan tedavileri mümkün olmayan hastaların haram ilaç ve maddelerle tedavilerini caiz görmüşlerdir. Günümüzde kan, doku ve organ nakli ve tedavi yolları arasına girmiş bulunmaktadır. O halde, hayatı veya hayati bir uzvu kurtarmak için başka çare olmadığında, kan, doku ve organ nakli yolu ile de bazı şartlara uyularak, tedavinin caiz olması gerekir. Nitekim, Müşavere ve Dini Eserleri İnceleme Kurulunun 25.10.1960 tarih ve 492 sayılı kararında, "tedavileri için kan nakline zaruret bulunan hasta ve yaralılara başka kimselerden kan naklinin; başka kimselerden alınacak parçaların takılmasıyla görmeleri mümkün olduğu takdirde; hayatında buna izin vermiş olan kimselerin, ölümlerinden sonra gözlerinden alınacak parçaların bu durumdaki kimselere takılmalarının caiz olacağı..." beyan edilmiştir. Din İşleri Yüksek Kumlu'nun 19.01.1968 gün ve 3 sayılı gerekçeli kararında ise "yalnız hayatı kurtarmak için değil, bir organı tedavi etmek, hastalığın tedavisini çabuklaştırmak için de kan naklinin caiz olduğu, tıbbi ve hukuki kaidelere riayet edilmek şartıyla kalp naklinin de caiz olacağı.. ." ifade olunmuştur. Yurdumuz dışında, çeşitli İslam Ülkelerinin yetkili kişilerince de aynı yolda fetvalar verildiği bilinmektedir. Kurulumuzca da aşağıdaki şartlara uyularak yapılacak organ ve doku naklinin caiz olacağı sonucuna varılmıştır. • Zaruret halinin bulunması , yani hastanın hayatını veya hayati bir uzvunu kurtarmak 137 için, bundan başka çaresi olmadığının, mesleki ehliyet ve dürüstlüğüne güvenilen bir tabip tarafından tespit edilmesi, • Hastalığın bu yoldan tedavi edilebileceğine tabibin zann-ı galibinin bulunması, • Organ veya dokusu alınan kişinin, bu işlemin yapıldığı esnada ölmüş olması, • Toplumun huzur ve düzeninin bozulmaması bakımından organ veya dokusu alınacak kişinin sağlığında (ölmeden önce) buna izin vermiş olması veya hayatta iken aksine bir beyanı olmamak şartıyla, yakınlarının rızasının sağlanması, • Alınacak organ veya doku karşılığında hiçbir şekilde ücret alınmaması, • Tedavisi yapılacak hastanın da kendisine yapılacak bu nakle razı olması gerekir. 138 APPENDIXF Hürriyet, 02. 11 .2006 srın Güreşçisi'nden örnek davranış Olimpiyat, Dünya ve Avrupa şampiyonlukları sahibi başarılı güreşçi Hamza Y erlikaya, örnek bir davranışta bulunarak tüm organlarını bağışladığını açıkladı. urhan Felek Spor Kompleksi Kamp Tesisleri'nde, 22. Uluslararası Cumhuriyet Kupası Gençler Serbest ve Grekoromen Güreş umuvası'nın basın toplantısına katılan "Asrın Güreşçisi" unvanlı Hamza Y erlikaya, organ bağışı kampanyasına katıldığını ifade etti. Geçtiğimiz hafta katıldığı bir organizasyonda İstanbul Valisi Muammer Güler ve beraberindekilerin kendisinden böyle bir talepte bulunduğunu söyleyen Hamza Y erlikaya, "Aklımda böyle bir şey yoktu, ama öneri geliğinde hoşuma da gitti. Yaşıyorken önemli işler yapmanın ardından, öldükten sonra da birilerine hayat verip yeni büyük işler yapabileceğime inandım" dedi. Bir insanı yeniden hayata bağlamanın kendi elinde olduğunu fark ettiğini söyleyen Y erlikaya, "Kendim de bizzat araştırdım. İnanıyorum spor camiası da katkıda bulunacaktır. Bu konularda kulağımıza gelen bir çok şeyin hurafe olduğunu gördüm. Bunu halka anlatmak lazım. Sadece kendimiz için değil, toplumdaki herkes için yaşayalım. Paylaşmasını bilelim. Organ bağışının önemine inanıyorum, çalışmaları destekliyorum ve ben de tüm organlarımı bağışladım" ifadelerini kullandı. 139 Sabah, 26.07.2006 Organ bekleyenlerin umudu onun sesi ... Telefonun bir ucunda şu anda onun 'alo' demesini bekleyen binlerce kişi var!.. Dr. Nilgün Keçecioğlu, uygun organ bulur bulmaz hastaları gece yarısı bile ettiği telefonlarla çağırıyor. Onun sesi, yüzlerce hasta ve yakını için yeni bir hayat anlamına geliyor. - / ~Türkiye'de organ nakli konusunda koord~~asyon -..ır çalışmalarını ilk başlatan ekip, Akdeniz Universitesi Tıp Fakültesi'nde bulunuyor. Kurdukları sistemle, Türkiye'de yapılan organ nakillerinin on katı böbrek nakli yapmayı başarıyorlar. Bu ekibin ön önemli isimlerinden biri olan Akdeniz Üniversitesi Organ Nakli Merkezi Organ Nakil Koordinatörü Uzm. Dr. Nilgün Keçecioğlu, insanları organ ' nakline nasıl davet ettiğini anlattı: * Organ bulunduğunu siz haber veriyorsunuz, birkaç aile çağırıyorsunuz ama bazen bir kısmı geri dönüyor. İnsanın hayatındaki bu en güzel ve en zor anlarda neler yaşanıyor? Bizim bölümde bayılmalar normaldir! Onun için kolonyam, suyum her zaman odada olur. Çünkü organ nakli için çağırdığımız hastalarda bayılan çok oluyor. Geçtiğimiz hafta kadavradan organ nakli için bir bayana telefon ettim. Saat gece yarısını geçiyordu. Telefonun öbür tarafındaki açtı ve benim sesimi duyunca çığlık atmaya başladı. Daha sonra 'ayyy' sesinden sonra bayıldığını anladım. Aradığım zaman hastalar çığlıklar falan atardı ama bayılan hiç olmamıştı. İlk defa bir hasta telefonun ucunda bayıldı. * Sizin sesiniz, organ listelerinde bekleyenlerin en çok duymayı istediği ses oluyor, değil mi? Sanırım öyle. Bazen başka bir nedenle aradığımız oluyor, mesela dosyada eksiklik oluyor, ama aradığımda her zaman böbrek çıktığını düşünüyorlar. *Bugüne kadar sayabildiniz mi kaç aileyle görüşme yaptığınızı? Herhalde bugüne kadar 250-300 aile vardır. Binlerce canlı vericiyle görüştüm. Kadavra olduğu zaman aileyle bir kez, canlı vericiyle ise nakil olana kadar her an görüşüyoruz. *Ölümle kalım arasındaki çizgiye bu kadar yakın olup etkilenmemek mümkün mü? Empati (kendini karşıdaki kişinin yerine koymak) kurmamak mümkün değil , ama empatinin sınırını bilmek gerekiyor. Empati, abartılırsa zarar verir. Özellikle kadavra aileleriyle görüşürken ağladığım oluyor. Kaldıramayacağım, görüşmek istemediğim aileler bile oluyor. Benim en kaldıramadığım durumlar, anne olarak çocuğunu kaybetmiş ailelerle görüşmek. Küçük bir çocuğunu kaybetmiş anneyle geçen gün çok kötü olduğum için görüşemedim. * Yakınını kaybeden insanların o sırada organ bağışına sinirlenip size garip tepkiler vermesinden çekinmiyor musunuz? Her şekilde karşılayan var. Yoğun bakımın kapısında bekleyen aileyi organ nakli merkezine davet ediyoruz. Buraya gelmeyen aileler var. Konuyu anlamadan gelip, anlattığımız zaman çok tepki gösterip, bağırıp çağıranlar da, dinleyip ikna olmayanlar da, ikna olanlar da var. Hepsi organ nakliyle ilgili bilinçle alakalı. Bizim yaptığımız işlemin tek püf noktası var; doğru iletişim. *Kadınlar mı erkekler mi daha kolay canlı verici oluyor? Bu soruyu yanıtlamak çok zor ama anne olan kadınların organlarını vermesi daha kolay. En kolay anneler veriyor. Ama genç bir kadın kız kardeşine ya da erkek kardeşine 140 verecekse, o zaman eş devreye girebiliyor. Bir de karı kocalar birbirlerine organ verirken, kadınların kocalarına verme oranı çok daha yüksek oluyor. * Organını ailesine vermeyi siz mi öneriyorsunuz? Bazı hastaların vericisi karar vermiş olarak gelir; eşine ya da çocuğuna organ vermek üzere. Bazen hasta yanında ailesiyle gelir. Ama ailesinin kafası net değildir. O zaman ikna etme yoluna gidiyoruz. İkna ederken çok bilimsel verilerle gidiyoruz. Benim en çok uğraştığım şey kafalarındaki endişeleri yok etmek, o endişeleri doğru bilgi ve örneklerle ortadan kaldırmak. Bazen hasta ve eşi geliyor, 'ben böbrek verebilirim ama önce bir kadavra beklesin' diyorlar. Ama o bekleme süresinin ne kadar olacağı belli değil. Biz de en doğru zamanda, en doğru kararı vermeleri konusunda onları yönlendirmeye çalışıyoruz, hatta daha da öte ikna ediyoruz. * Kadavradan yani ölmüş birinin yalanından mı organ bağışı istemek daha kolay, yoksa sağlam birinden mi? Bu görüştüğünüz kişiye göre değişiyor. Kadavra ailesiyle görüşürken onların en acılı anlarında görüşmek çok ağır. Ama canlı verici ile görüşürken çok daha rahatız. Kadavra sonuç olarak daha zor ve stresli. * Yüzde kaçını ikna edebiliyorsunuz? Bunun ikisini hiç karşılaştırmadık ama ikna etme oranımız yüzde 60 ya da 65 diyebiliriz. 1O aileden 7'sini ikna edebiliriz. Canlıda daha kolay karar veriyorlar. Bir de burada çok hasta var, birbirlerinden de etkileniyorlar. Şu kapıdan girerken hastanın yakınları uzak duruyorsa, pek vermek istemiyor demektir. Gösterecekleri tavrı , yüzde yüz olmasa da yüzde 90 anlayabiliyorum. * Karşınıza gelen insanların birbirlerine para karşılığı organ bağışında bulunduğunu anlarsanız ne yapıyorsunuz? Zaten yasal sınırlar içindeyse biz onların arasındaki ilişkiyi sorgulayamayız. Bazen miras paylaşımı , bakımının üstlenilmesi gibi aile arasında bir takım anlaşmalar yapıyorlar. Ama diğerlerini , yasal prosedürün içinde olsun ya da olmasın etik kurula sokuyoruz. Etik kurulun onay vermesine karşın arada ticari bir bağ hissedersek, onu da kabul etmeyebiliyoruz. * Kimler daha kolay organ bağışında bulunuyor, eğitimle bunun arasında bir paralellik var mı ? Eğitim düzeyi yüksek olanların yani konu hakkında bilgi sahibi olanların yanıtları daha belirgindir. Ya 'evet' ya da 'hayır' diyordur onu ikna etmek kolay değildir. Ama konudan haberdar olmayan aileleri ikna etme şansınız var. Açıklama yaptığınız zaman onları etkileyebiliyorsunuz. *Kadavradan bağış yapıldığı zaman o organın kime verileceğine kim karar veriyor? Neler önemli oluyor? Seçimi, tek başına bir kişi yapmıyor. Aile onay verirse, diğer bütün ekipler düğmeye basıyor. Bu arada ölen kişinin kanları ve doku testleri yapılıyor. Diğer tıbbi kriterler de var. Her bir böbrek için üç, iki böbrek için toplam altı hasta belirleniyor. Karaciğer için bir ya da iki hasta .. . Onların testleri yapıldıktan sonra, problemi olanlar eleniyor. Problemi olmayanlar arasından en uygun olan hastalar seçiliyor. Toplantı odasına, çağrılan tüm hastaları alıyoruz. "Çocuğuna Orgamm Vermeyene Şaşıyorum" Telefonun bir ucunda şu anda onun 'alo' demesini bekleyen binlerce kişi var! .. Dr. Nilgün Keçecioğlu, uygun organ bulur bulmaz hastaları gece yarısı bile ettiği telefonlarla çağırıyor. Onun sesi, yüzlerce hasta ve yakını için yeni bir hayat anlamına geliyor 141 *.Sizi en çok nasıl yanıtlar şaşırtıyor? Canlı organ nakillerinde beni en çok şaşırtan çocuklarına organ vermeyen anne babalar. Kardeşler ya da eşler daha farklı değerlendirilebilir ama çocuklarına uysa bile organ vermeyen anne babalar beni şaşırtıyor. Böbrek ~ vermek için en önemli şey, önce gönüllü olmaktır. *Bağış yapmayanlara kızıyor musunuz? Kadavradan bağış yapmayanlara kızmaktan öte üzülüyorum. Kızma şansınız yok, bu insanların özel kararıdır. Bekleyen hastalar adına çok üzücü. O gün üç beş hastayı kurtarabilme şansı varken, organlar toprak oluyor. . *Listelere yazılanlar en çok ne soruyorlar? 'Bize ne zaman sıra gelir' diye soruyorlar. Halbuki böyle bir sıra yok. Kadavradan organ bağışı için öncelik önemli, bir de doku uyumu en çok olan kişiye verilmesi. Bazen bir gün önce listeye girene çıkıyor, bazen yıllarca bekleyene ... *İkna ettiğiniz anda ne hissediyorsunuz? Rahatlama duyuyorum. Hastalar adına mutluluk, kendi adıma da bir rahatlama hissediyorum. "Kocam aslmda böbrek kardeşim" Telefonun bir ucunda şu anda onun 'alo' demesini bekleyen binlerce kişi var!. . Dr. Nilgün Keçecioğlu, uygun organ bulur bulmaz hastalan gece yansı bile ettiği telefonlarla çağırıyor. Onun sesi, yüzlerce hasta ve yakını için yeni bir hayat anlamına geliyor Görücü usulü ile birbirlerini uzaktan birkaç kez gördükten sonra karı koca olan Hüseyin ve Melek Atmaca, tam 15 yıldır evli. Süleyman ve Mehmet'in dünyaya gelmesinin ardından hayatlarına Melek Atmaca'nın hastalığı girmiş. Böbrek yetmezliği nedeniyle yataktan kalkamayacak duruma gelince, son umut olarak böbrek naklini önermiş ,doktorlar. İşte o an Hüseyin Atmaca, bir kez bile tereddüt etmeden 'benden alın' demiş. Atmaca ailesi beş yıl süren hastalık sürecinden sonra şimdi yeniden sağlıklı ve mutlu. Melek Hanım, "Kocam sayesinde yeniden hayata döndüm. O benim böbrek kardeşim" diyor. Onlara doku uyumu olmadan böbrek naklini tavsiye eden Dr. Nilgün Keçecioğlu'na göre Atmaca ailesi, özel ve örnek gösterilecek bir aile. Çünkü Türkiye'de kadınlar kocalarına böbreğini vermek konusunda hiç tereddüt etmezken, erkekler aynı durumda boşanmayı bile düşünüyorlar. 142 Sabah, 25.10.2006 Önce imam sonra da cemaat organ bağışladı Malatya Şeker Camisi'nin 'Şeker Hoca' lakaplı imamı organlarını bağışladı. Vaazlarıyla cemaatten 20 kişiyi de bağış yapmaya ikna etti. Malatya Şeker Fabrikası'nın içinde bulunan Şeker Camisi'nin " Şeker Hoca" lakaplı imamı Celal Tilgen, organlarını bağışladı. Organlarını bağışlamasının yanı sıra cemaate sürekli bağışta bulunmaları yönünde telkinde bulunmasıyla da 20 kişinin daha organlarını bağışladığını dile getiren Tilgen, "Cemaate yaptığım telkinler sonucunda 20 kişi organlarını bağışladı. Bana getirip organ bağış kartını gösterdiler. Bu 20 kişi de 3-5 kişiyi etkilese, işte kamuoyu böyle oluşur. Ve toprağa gömülüp boşa gideceğine bazı insanlara yaşam olur, hayat olur" dedi. İmam Celal Tilgen, toplumda bazı kişilerin organ bağışını farklı algılayıp insanları yönlendirdiklerini ifade ederek "Organ bağışı toplumumuzda farklı algılanıyor. Oysa ki, dinimizce caiz olan bu davranış Allah katında da büyük sevaptır" diye konuştu. "İknaya çalışıyorum" Şeker Hoca "Ben bunu sürekli olarak vaazlarımda belirtiyordum. Kendim bağışta bulunduktan sonra bunu da camide dile getirdim ve insanları organlarını bağışta bulunmaya ikna etmeye çalışıyorum. Herkesi bağışta bulunmaya çağırıyorum. Bilhassa kan bağışında bulunalım. Vücudunuz müsait ise kan bağışında bulunmak, kan vermek insan sağlığı açısından da çok önemli olduğunu tıp söylüyor" dedi. Basın Yayın ve Halkla İlişkiler mezunu olan Celal Tilgen, vaazları, duaları ve cemaate tavsiyeleriyle Malatya'nın en renkli simalarından biri olarak kabul ediliyor. Camiye gelen kadınlara "Seda Sayan'ın programlarına börekli çörekli gidersiniz, buraya eliniz boş gelirsiniz" diye takılan Tilgen, geçen yıl Turkcell Süper Lig'inde oynayan Malatyaspor'un maçlarında galip gelmesi için birkaç kez dua etmişti. 143 Sabah, 23.04.2005 "Adnan Hoca'nın ahlakını örnek aldım" * Çok sınırlı bir süreniz olduğu söyleniyordu. Ancak aradan altı yıl geçti? Amerika'daki MD Anderson Kanser Hastanesi'nde en öldürücü kanser olan Richter's Sendromu tanısı kondu. Bu hastalar en fazla 6 ay yaşıyorlar. "Bu süreyi aşmışsın 1-2 aylık ömrün kalmış olabilir. Sana deneysel bir tedavi verelim ve eğer kaldırabilirsen kemik iliği naklini deneriz" demişlerdi. Geçirdiğim 2 kemik iliği nakli, 12 kemoterapi tedavisi ve aldığım 100 bin haptan sonra bugün yaşayan tek hasta olduğumu söylüyorlar. * Hastalığınızın ilik nakli gerektirmediği belirlenmişti ... İki kemik iliği naklinden sonra bugün dünyada bu hastalıkla yaşayan tek hasta olduğumu tedavi olduğum hastanedeki dünyanın en ünlü uzmanları söylüyorlar. * Uyumlu dokunun daha önce bulunduğu ancak kamuoyundan gizlendiğini ileri sürülmüştü .. Uygun ilik dünya bankasından bulunmuştu. Bunu bana bildiren de kampanyanın durdurulduğu gün olan 17 Haziran 1999 tarihli bir fakstı. Bu kadar ölümcül bir hastalıkla mücadele ederken hem uygun ilik bulunup hem de bunu nasıl 2.5 ay saklayabilirdim? Siz de takdir edersiniz ki bu hem akla hem mantığa aykırı bir iddia. Kampanyada bana uygun hiç bir verici çıkmadı. *Hastalık "ölümcül" dediniz. Bu konuda kandırıldık/arım düşünenleri haksız mı buluyorsunuz? Sağlık durumumun kötüye gitmemesinin ve şifa bulmamın kimsede olumsuz bir düşünce uyandırdığını düşünmüyorum . Kim bir hasta için 'acaba neden ölmedi' veya 'acaba neden kötüleşmedi' diye düşünebilir. İnsanlarımızı tenzih ederim böyle bir düşünce çok zalimce olur. Böyle bir şey güvensizlik değil aksine vicdanı olan herkes için olsa olsa bir mutluluk sebebidir. * Siz kendinizi Adnan Hocacılar'dan biri olarak mı değerlendiriyorsunuz? Adnan Oktar Beyefendi Harun Yahya müstear ismiyle 250'nin üzerinde kitap yazmış, dünya çapında bir alim ve yazar. Adnan Bey'in ahlakını kendime örnek alıyorum. Eğer beni söylediğiniz gibi Adnan Bey arkadaşı olarak kabul ederse bu benim için çok büyük bir şeref olur. * "Babuna Kampanyası" ile doku bankası konusunda etkileri bu gün de göre/en bir güvensizlik yaşandı? Bu dünya tarihinin en büyük sivil hareketi olarak tarihe geçti. 30 senede yapılamayanları 3 ayda gerçekleştirdik. Ulaştığımız 160 bin doku örneğine İngiltere 30 senede ulaşmış. Türkiye zaman kaybetmek bir yana 30 sene ileriye gitti . Eğer önü kesilmeseydi milyonlarca veriyle dünyanın en büyük kemik iliği bankası bizde olacaktı. * Güler Ergin isimli bir emekli öğretmen kampanyada kan verdiğini, bir süre sonra babanız Cevat Babuna'nm kendisini aradığım ve böbreğini vermeyi teklif ettiğini ileri sürdü? Kemik İliği Bankası verilerine İstanbul Tıp Fakültesi'nde dönemin Tıbbı Biyoloji Bölümü Başkanı Prof. Mahmut Çarin'den başkasının ulaşması mümkün değildir. Dolayısıyla bu haber bana ve aileme o dönem bir kısım medyada nasıl iftiralar atıldığının çok güzel bir kanıtıdır. 144 Sabah, 06.11.2006 Organ bağışını yaymak için harekete geçti Osman Yağmurdereli organ bağışınının Türkiye'de yaygın hale gelmesi için harekete geçti: Sanatçı dostlarımla organ bağışı konulu spotlar çekeceğim. Eski ve yeni Diyanet İşleri Başkanları'na da bu spotlarda yer almalarını teklif edeceğim. Bir süre önce bağırsak kanserine yakalanan ancak gördüğü tedavi sonucunda bu hastalığı yenmeyi başaran yapımcı Osman Y ağmurdereli, bugünlerde halkı kanser konusunda bilinçlendiremeye yönelik etkinliklere katılıyor. Yarın, 23 . Gastroenteroloji Kongresi kapsamında Lütfü Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı'nda bir konferans verecek olan ünlü yapımcı, önceki gürı de Prof. Dr. Hakan Şentürk ve Prof. Dr. Hülya Öner Hamzaoğlu ile basın toplantısı düzenledi. "İdrar rengi kuşkulandırdı" Yaptığı konuşmada hastalığını ve iyileşme sürecinde yaşadıklarını anlatan ünlü yapımcı şunları söyledi: "Babam ve kız kardeşim de kanser olduğu için ben düzenli olarak check-up yaptırdım . Bir gürı idrarımın renginde bir değişiklik gördüm. Ayrıca çok da halsizdim. Doktorumu aradım. Kendisi içtiğim vitaminlerden olabileceğini söyledi. Ertesi gün idrarımın rengi daha da koyulaştı ve hastaneye yattım. Tahliller yapıldı. Karaciğer ve bağırsağımda kansere rastlandı. Sarılık da olmuşum. Önce sarılık, sonra kanser tedavisi gördüm. " "53 yaşında ölemezdim" Kanseri yenmesinde moralini yüksek tutmasının önemli bir rol oynadığını ifade eden Yağmurdereli hastalığını öğrendiği andaki duygularını ise şu sözlerle açıkladı : "Doktorum üzgün bir halde bana hastalığımı açıkladı. Ben de kendisine 'Bunu yeneceğiz' dedim. İstanbul'u seyredip, önümden geçen arabaların içinde de kanser hastalarının olabileceğini düşündüm. Gecenin ikisinde ailemi aradım. Hastanede yattığım ilk üç gürı yüzlerce ziyaretçim olmuş. Yaşamam gerektiğini düşündüm. Ölme yaşımı 70 gibi hesaplamıştım. 53'ümde öleceğimi hiç düşürımemiştim." Diyanet'e İşbirliği Çağrısı Kendisini tedavi eden Prof. Dr. Hakan Şentürk ve Prof. Dr. Hakan Sualp Tansan'ın sayesinde iyileştiğini belirten Yağmurdereli, organ bağışının önemine de değindi . Türkiye'de organ bağışında bulunan insan sayısının çok az olmasından yakınan ünlü yapımcı sözlerini şöyle sürdürdü: "Organ bağışının yaygınlaşması için sanatçı arkadaşlarımla temasa geçeceğim. Onların da rol aldığı spotlar ve reklam filmleri çekip, bunları televizyonda yayınlatacağım. Eski ve yeni Diyanet İşleri Başkanları'na da herkesi organ bağışına çağıran bu spotlar da yer almaları teklifinde bulunacağım." 145 Sabah, 04.09.2006 Organ nakli sorununun faturası 13 milyar dolar Karaciğer naklinin duayeni Prof. Dr. Münci Kalayoğlu'na göre; devletin organ bulma sorununu çözmesi şart: Türkiye'de çok büyük para kaybı var. Bir diyaliz hastasının devlete yıllık masrafı en az 65 bin dolar. 40 bin hastanın 5 senede maliyetini düşünürseniz; 13 milyar dolar eder. Bu da Türkiye'nin dış borcunun yüzde 1O 'u demektir.. .. Dünya tıbbının duayenlerinden olan ve 'karaciğer naklinin babası' olarak kabul edilen Prof. Dr. Münci Kalayoğlu, Türkiye'deki organ naklinde yaşanan sorunları ve çözüm yollarını değerlendirdi: *Sizce canlıdan organ nakli mi daha başarılı, kadavradan mı? Dünyada genel eğilime bakarsak; zorunluluk olmadığı, risk olmadığı sürece; yüzde 75 kadavra, yüzde 25 canlı nakildir. Ama Türkiye'de kimse kadavranın yani ölmüş yakınlarının organlarını vermeye yanaşmadığı için kendi yakınlarına kendi organlarını vermeyi tercih ediyorlar. Eğer ölmüş bir kişinin organları varsa, sonuçlar aynı ise; bu daha güzel bir şey. Çünkü canlıdan organ nakli daha risklidir. Dünyada karaciğer vericilerinden 14 kişi öldü. Ancak Türkiye' de kadavra bağışı olmadığı için bütün oranlar baş aşağı geldi. Neyse ki Türkiye'deki cerrahlar çok iyi. *Hastaları yaşatmak için organ nakline mi, yoksa diyaliz konusuna mı öncelikle yatırım yapmak gerekli? Türkiye'de çok büyük para kaybı var. Diyaliz hastasının devlete yıllık masrafı 65 bin dolardır. 40 bin hastanın 5 senede maliyetini düşünürseniz 13 milyar dolar (19.3 milyar YTL) eder. Karaciğer, kalp, akciğer, şeker, kanser hastalarını da ekleyin ve ne kadar fazla olduğunu hesaplayın. Bu kadar masrafın altından bu devlet nasıl kalkar; bunu hesap etmek gerekir. Bunun için mutlaka organı bulmamız lazım . İlk başta bunu yapalım, devamında da kadavra ile yardımcı olmaya çalışabiliriz. Oysa organ naklinden sonra hasta tamamen normal sağlığına kavuşur ve bunun bedeli hasta başına en fazla 40 bin YTL kadardır. Devletin bir şekilde organ bulma organizasyonunu tamamlaması gerekir. *Siz cerrah olarak cerrahiye mi yoksa ilaçlı tedaviye mi güvenirsiniz? Ameliyat bir travmadır; çok gerekli olmadığı sürece ameliyat yapmamak gerekir. Öncelikle ilaçlı tedaviyi denemek gerekli, olmadı cerrahiden korkmayın . Çünkü günümüzde tıp o kadar ilerledi ki artık organ naklinde teknik sorun kalmadı. 146 Sabah, 03.06.2006 S kişinin ümidini söndüren fetva Emekli Emniyet Müdürü Uğur Gür'ün, gasp amacıyla öldürülen yeğeninin organları beş kişiye hayat verecekti. Tüm işlemler tamamlandı. Ancak ilahiyatçı Cevat Akşit'in 'Caiz değil' demesi üzerine aile karar değiştirdi Emekli emniyet müdürü Uğur Gür'ün, 40 YTL'lik cep telefonu için başına kurşun sıkılarak öldürülen 17 yaşındaki yeğeni Onur Topaloğlu'nun organları, beyin ölümü gerçekleştikten sonra ailesi tarafından bağışlandı. Evraklara imzayı da bizzat Emniyet Müdürü Uğur Gür attı. Emniyet Müdürü'nün kardeşi de yıllar evvel karaciğer nakli olduğu için, ailece daha önce organ nakli sorununu yaşamış, bu nedenle de imzayı atarken hiç tereddüt etmemişlerdi. "Mahsuru yok, aksine sevap" Ancak aile yine de dinen bir sakıncası olup olmadığını öğrenmek için Eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz'a danıştı. "Diyanet İşleri bu konuda toplandı ve organ bağışının sevap olduğuna karar verdi, hatta bu konuda bir fetva bile bulunuyor" cevabı üzerine, Onur Topaloğlu'nun öğretmen annesi Hatice Topaloğlu da organ bağışına onay verdi. Sağlık Bakanlığı organ nakli için hemen devreye girdi. Beyin ölümü gerçekleştiği heyet raporu ile belirlenen Onur Topaloğlu'nun organları beş kişinin hayatını kurtaracaktı. Yıllardır sağlıklarına kavuşmak için bekleyen hastalar arasından en uygunlarının seçilmesi için merkezler yoğun biçimde çalışmaya başladı. Talihsiz Onur'un retinası , kalbi, böbrekleri ve karaciğeri ile hayat bulacak beş kişi hastaneye çağrıldı. "Ben vermem de almam da" Bu sırada öldürülen yeğeninin katillerinin bulunması için emniyet müdürlüğünde bulunan Uğur Gür, tesadüfen ilahiyatçı Prof. Dr. Cevat Akşit ile karşılaştı. Kısa bir konuşmanın ardından Prof. Dr. Cevat Akşit'in, "Organ bağışı caiz değil , ben vermem de almam da" demesi üzerine Gür terüddüte kapıldı. Akşit'in sözlerini kardeşleriyle paylaştı. Kararsızlık yaşayan aile de son anda organ bağışından vazgeçti. Bu ani karar üzerine 5 kişinin umudu olan nakil için yapılan bütün hazırlıklar apar topar durduruldu. İmzalanan belgeler iptal edildi. Hastalar gözyaşı içinde evlerine dönerken yaşanan hayal kırıklığını en iyi açıklayan belki de İstanbul Tıp Fakültesi Karaciğer Transplantasyonu Bölüm Başkanı Prof. Dr. Koray Acarlı'nın sözleriydi: "Hastaları evlerine gönderirken içim yandı.. . " Tüm bu gelişmelerden sonra Onur Topaloğlu morga kaldırıldı ertesi gün de toprağa verildi. İşte Diyanet'in verdiği fetva Emekli Emniyet Müdürü Uğur Gür'ün, gasp amacıyla öldürülen yeğeninin organları beş kişiye hayat verecekti. Tüm işlemler tamamlandı. Ancak ilahiyatçı Cevat Akşit'in 'Caiz değil' demesi üzerine aile karar değiştirdi Diyanet İşleri Başkanlığı'nın Din İşleri Yüksek Kurulu 26 yıl önce aşağıdaki bu fetvayı verdi: Aşağıdaki şartlara uyularak yapılacak organ ve doku naklinin caiz olacağı sonucuna varılmıştır. * Hastanın hayatını veya hayati bir uzvunu kurtarmak için, bundan başka çaresi olmadığının, bir tabip tarafından tespit edilmesi, * Organ veya dokusu alınan kişinin, bu işlemin yapıldığı esnada ölmüş olması, *Toplumun huzur ve düzeninin bozulmaması bakımından organ veya dokusu 147 alınacak kişinin sağlığında buna izin vermiş olması veya hayatta iken aksine bir beyanı olmamak şartıyla, yakınlarının rızasının sağlanması, * Alınacak organ veya doku karşılığında hiçbir şekilde ücret alınmaması. "Kuran'da yeri yok, bence caiz değildir" Emekli Emniyet Müdürü Uğur Gür'ün, gasp amacıyla öldürülen yeğeninin organları beş kişiye hayat verecekti. Tüm işlemler tamamlandı. Ancak ilahiyatçı Cevat Akşit'in 'Caiz değil' demesi üzerine aile karar değiştirdi. Prof. Dr. Cevat Akşit: Diyanet'in bu konuda fetvası var. Ama ben de araştırma yaptım. Bu konuda Kuran'da hiçbir ayete rastlayamadım. Bu konuyla ilgili Kanal 7'de program yaptım. İki bölümlük programım daha önce iptal edildi. Diyanet'le ters düşmek istemediler. İnsanların işini yokuşa sürmek istemem ama Kuran ana kaynak orada organ bağışına ilişkin bir şey yok. Benim aynı zamanda hukuk doktoram var. Kanuna inanmak lazım. Kuran'da bu işin kanunları belirli. Hayvanlardan organ alınabilir. Çünkü insan Allah'ın yeryüzündeki halifesi olduğu ve hayvanlardan organ takviyesinin mümkün olduğu belirtiliyor. Bana soranlara da öyle söylüyorum. Ben organ vermem de almam da çünkü Kuran'da yerini bulamıyorum. Bence caiz değil. "Kafamda bu şüpheyle geceleri uyuyamazdım" Emekli Emniyet Müdürü Uğur Gür'ün, gasp amacıyla öldürülen yeğeninin organları beş kişiye hayat verecekti. Tüm işlemler tamamlandı. Ancak ilahiyatçı Cevat Akşit'in 'Caiz değil' demesi üzerine aile karar değiştirdi Uğur Gür: Cevat Akşit hocayla emniyet müdürlüğünde tesadüfen karşılaştık. O sırada organ bağışı için imzaları atmıştık. Bütün prosedür başlamıştı. Mehmet Nuri Yılmaz'ın açıklamaları içimizi rahatlamıştı. Ancak bu konuda sohbet edince kendisi bana dinen caiz olmayacağını söyledi. Biz de dinimize inanan insanlarız . Kafam karıştı. Kardeşimle bu durumu paylaştım. Bu vebalin altına tek başıma giremezdim. Sonra geceleri uyuyamazdım. Mehmet Nuri Yılmaz'a tekrar danıştık. 'Siz bilirsiniz, diyanetin kararı gayet açık' dedi. Ama 'Cevat hoca da koca bir profesör, o da bunu söylüyorsa vazgeçelim' dedik. Hemen hastaneye koştuk, iptal için fakslar çektim. Doktorlar üzüldüler ama neticede kağıtlar yırtıldı. Sonra yeğenimi morga kaldırdık. "Hastalar giderken benim de içim yandı" Emekli Emniyet Müdürü Uğur Gür'ün, gasp amacıyla öldürülen yeğeninin organları beş kişiye hayat verecekti. Tüm işlemler tamamlandı. Ancak ilahiyatçı Cevat Akşit'in 'Caiz değil' demesi üzerine aile karar değiştirdi. Prof. Dr. Koray Acarlı: Gece tüm hazırlıkları tamamladık. En uygun alıcıyı bulmak için hastaları çağırdık. Son testleri yapıyorduk. Karaciğer nakli iki kişinin hayatını kurtaracaktı. Son anda iptal yazısı geldi. Hastalara bunu açıklamak hiç de kolay olmadı. Onlar ağlayarak evlerine dönerken içim yandı. Uzmanlar ne diyor? Emekli Emniyet Müdürü Uğur Gür'ün, gasp amacıyla öldürülen yeğeninin organları beş kişiye hayat verecekti. Tüm işlemler tamamlandı. Ancak ilahiyatçı Cevat Akşit'in 'Caiz değil' demesi üzerine aile karar değiştirdi 148 Kişilere değil kurumlara güvenilmeli Prof. Dr. Kaan Kırali (Koşuyolu Kalp Hastalıkları Hastanesi): Biz bu sorunları yıllar önce aştığımızı düşünüyorduk. Müftülüklerin çoğu organ bağışı kampanyalarına, kan bağışı kampanyalarına bireysel olarak katılıyorlar. Organ bağışı konusunda ailenin bu kararı verirken istememesi doğaldır. Bu onların tamamen kişisel kararıdır. Ancak bir aileyi vermiş olduğu karardan bence' diyerek vazgeçirmek . doğru değildir. Bu tek bir kişinin verebileceği karar değildir. Çünkü ...__ ......:....._ .• . bu konuda Diyanet İşleri en yüksek derecede bilim adamlarını toplayarak bu kararı almıştır. İnsanlar bu tür konularda kişiler yerine kurumlara güvensinler. "Ben de bağışlanm, dinen sakıncası yok" Dr. Muzaffer Şahin (Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanı): 26 yıl önce kurulun kararı çıktı. İslam dininin genel prensipleri ışığında Din İşleri Yüksek Kurulu bu sonuca vardı. Peygamberimizin bir sözü ya da bir ayet söz konusu olamaz. Ama insan hayatının önemini vurgulayan prensipler ışığında pek çok konu sonuçlandırılır. Bir hayatı kurtaran bir toplumu kurtarmış gibi olur. Bu işin fetvasını veren kişilerden biri olarak ben de organımı bağışlarım. 149 Sabah, O1 .11.2006 Hayırsız evlattan çirkin suçlamalar Oktar Babuna mahkemeye babası Cevat Babuna'yı ahlaksız ilişkiler içinde olmakla suçlayan bir mektup ve fotoğraflar yolladı. Beş çocuk ve iki torunlarının Adnan Hoca'nın müridi olduğunu söyleyen Semin ve Prof. Dr. Cevat Babuna çiftine geçen duruşmada ağır suçlamalarda bulunan oğulları Oktar Babuna, ailesini yıpratmaya devam ediyor. 1999'da lösemi olduğu açıklanınca uygun ilik bulunması için Türkiye'nin seferber olduğu beyin cerrah1 Dr. Oktar Babuna, İstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemesi'ne ailesi ile ilgili suçlamalar içeren mektup ve fotoğraf gönderdi. Babasının ahlak dışı yaşadığını ileri süren Babuna, annesi ile babasının eş değiştirmelerin yaşandığı, toplu seks ayinlerine katıldığını öne sürdü. "Ailem Sabetaycı" Annesi ve babasının Sabetaycı olduğunu iddia eden Babuna "Bizi Sabetaycı yapmak istiyorlardı. Kabul etmedim" dedi. Kamuoyunda Adnan Hoca olarak tanınan Adnan Oktar'ın l 999'da manken Ebru Şimşek'in şikayeti üzerine açılan soruşturma sonunda "Çete kurmak ve tehditle menfaat sağlamaktan" yargılandığı dava zamanaşımma uğramış, ancak ifadeleri alınmadığı için dosyaları ayrılan 6 sanlk İstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemesi'nde yargılanmaya başlanmıştı. Geçen günlerde yapılan duruşmada Babuna ailesi de tanık olarak dinlenmişti. Ancak duruşma çıkışı Oktar Babuna, Adnan Hoca aleyhine konuşan annesi Semin Babuna'yı "Cinsel taciz", babası Prof. Dr. Oktar Babuna'yı ise "organ kaçakçılığıyla" suçlamıştı. Babuna 6 kişinin yargılandığı dava dosyasına konulmak üzere mahkemeye gönderdiği fotoğrafla birlikte mektupta babasının sürekli Tevrat okuduğunu ileri sürdü. Oğul Babuna, babasının ahlak dışı çekilmiş birçok fotoğrafının olduğunu da öne sürerek "O fotoğrafı ufak bir fikir vermesi için gönderdim" diye yazdı. Babasının yazdığı "Bilimden İmana" adlı kitabın da çalıntı olduğu iddialarında bulunan oğul Babuna kız kardeşinjn de küçüklüğünde bir Sabetay toplantısına şahit olduğunu ileri sürdü. 150 Hürriyet, 19 .12.2004 Organ bağışını ikiye katladılar Üniversite öğrencisi Ahmet Hakan ile tiyatrocu Eren'in ailelerinin organ bağışı konusundaki duyarlılığı, organ bağışına ilgiyi artırdı. Sağlık Bakanlığı 'nın istatistiklerine göre, iki gencin ölümünden sonra organ bağışı neredeyse ikiye atlandı. ocaeli Üniversitesi İşletme Fakültesi 1' inci sınıf öğrencisi Ahmet Hakan Canıdemir (18), cep telefonu için 3 Kasım' da trenden atıldı. Başının sağ tarafına aldığı şiddetli darbe sonucu beyninde ödem oluşan Hakan, 5 Kasım' da yaşamını yitirdi. Pera Güzel Sanatlar Tiyatro Bölümü 4'üncü sınıf öğrencisi, Eren Uluergüven'in (21) ise 30 Kasım' da prova sırasında başına sahne dekoru düştü. Ağır komaya girerek 8 gün sonra beyin ölümü gerçekleşti. Canıdemir ve Uluergüven aileleri, acılarını, oğullarının organlarını başka bedenlerde yaşatarak dindirmeye çalıştı. Eren 5, Ahmet Hakan ise 7 kişiye hayat verdi. Acılar içindeki iki baba Muzaffer Canıdemir ve Selçuk Uluergüven, dimdik ayakta durarak, günlerce organ bağışının önemini vurgulayan mesajlar verdiler. Sağlık Bakanlığı 'nın istatistikleri, iki babanın çabasının ne kadar iyi bir sonuç verdiğini ortaya koyuyor. Ahmet Hakan'ın öldüğü kasım ayında donör (verici) sayısı , bir önceki aya göre iki kat artış gösterdi. "Bağış değil, görev" İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Hastanesi Transplantasyon Bölümü doktorlarından Prof. Dr. Ali Emin Aydın, iki gencin ölümüyle, organ bağışına ilginin çok arttığını ve iç açıcı bir tablo oluştuğunu söylüyor. Bu sayının daha fazla olması gerektiğini de ekleyen Dr. Aydın, şöyle konuştu: 'Buna bağış demek doğru olmaz. Doğru tanımı 'görev'dir. En büyük problem, ailelerin, 'hayatta olsaydı nasıl karşılardı' kuşkulan. İki gencin ölümüyle bu bakış açısı değişti. 2 ay içinde, organlarını bağışlamak için bize başvurup, bağış kartı alanlarda büyük artış var. Ekim ayında 11 donör, kasım ayında 23'e çıktı. Ekimde 22, kasımda ise 45 böbrek naklettik.' Ünlü tiyatro oyuncusu Selçuk Uluergüven de organ bağışını bir görev olarak niteliyor ve bağışlarda artış olmasının kendilerini çok mutlu ettiğini belirtiyor. Selçuk Uluergüven, oğlu Eren'in ölümüyle ışığını kaybettiğini söylüyor. Bir baba olarak ise onun ardından doğru bir davranış sergilediğini düşünüyor ve 'Lütfen bağış sayısı daha da çok artsın' diyor. Bir bağış da Uşak'tan UŞAK' ın Eşme İlçesi'nde, geçen salı hemzemin geçitte duran vagona aracıyla çarparak ağır yaralanan ve kaldırıldığı hastanede beyin ölümü gerçekleşen Necati Özgen'in 5 organı hastalara nakledilmek üzere İzmir'e getirildi. Yakınlarının onayıyla organlan bağışlanan Özgen'in kalbi, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde, 6 yıldır organ bekleyen Rasim Akyüz'e (44) nakledildi. 151 Hürriyet, 14.10.2006 Entellektüellerden organ bağışına ilgi yok Ege Üniversitesi Organ Nakil Koordinatörü Op. Dr. Ata Bozoklar, organ bağışını en çok geliri 500 doların altında olan kişilerin yaptığını, sanılanın aksine entellektüellerin organ bağışlamaya yanaşmadığını belirtti . Op. Dr. Ata Bozoklar organ bağışı konusunda insanların yanlış bilgilendirildiklerini ve güven eksiklerinin bulunduğunu kaydetti. Bozoklar, "Kimileri, 'organlarımı bağışlıyorum ama bu organların akıbeti ne oluyor örneğin satılıyor mu' diye düşüncelere kapılıyor. Oysa organlar bir ulusun malıdır. Her organ bağışı Sağlık Bakanlığı 'na bildiriliyor" dedi. Her kesimden insanın organ bağışında bulunduğuna, ancak en çok bağışın geliri 500 doların altında olan insanlardan geldiğine işaret eden Bozoklar, sanılanın aksine entellektüel kesimin organ bağışına çok yanaşmadığını kaydetti. Bozaklar, Türkiye' de 40 bin diyaliz, 3 bin karaciger ve 1000 kalp hastasının organ beklediğini belirtirken, insanların en çok gözlerini bağışlama konusunda tereddüt yaşadıklarını dile getirdi. Bozoklar, "Sanılıyor ki, göz tamamen alınacak, bu görüntü tabiki korkutuyor. Oysa sadece kornea alınıyor ve doktor olmayan biri gözlerdeki değişikliği kesinlikle anlayamaz" dedi. Organ bağışı konusunda İzmir ve Antal ' ya'nın ilk sırada yer aldığını, diğer illerin ise organ bağışı konusunda bekleneni veremediğini ifade eden Bozoklar, İstanbul ' da gerçekleşen 8' inci Organ ve Doku Nakli Donör Günü'nde gerçekleşen etkinliklerin bağışı artırma konusunda önemli artılar getireceğine dikkat çekti. 152 Hürriyet, 08.12.2006 zmir organ bağışında İngiltere'yi geçti Organ nakli konusunda Türkiye'nin özellikle yetersiz aldığı kadavradan organ bağışında Ege Bölgesi ve zmir, ülke standartlarının üzerinde seyrediyor. Organ Nakli İzmir Koordinatörlerinden Dr. Engin Çelik'ten edindilen bilgilere göre, bu yıl yurt genelinde 128 kadavradan organ bağışı yapıldı. Bu bağışın yarısıysa Ege Bölgesi'nden gerçekleştirildi. Ege Bölgesi'ndeki kadavradan organ bağışlanndaysa İzmir, lokomotif görevi gördü. Ege Bölgesi'ndeki 64 kadavra bağışının 45'i İzmir'den, 6'sı Denizli'den, 5'i Muğla'dan, 3'ü Çanakkale'den, 4'ü Aydın'dan, 1' i ise Manisa'dan yapıldı. İzmir'deki 45 kadavradan bağışta, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi ile Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi 11 'er bağışla ilk sırada yer alıyor. Bu hastaneleri Bozyaka Eğitim ve Araştırma Hastanesi 7, Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi ile Kent Hastaneleri 4'er bağışla izliyor. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi ile Buca Seyfi Demirsoy Eğitim ve Araştırma Hastanesinden ise beyin ölümü gerçekleşen 3'er kadavradan bağış yapıldı. Özel Şifa Hastanesi'nden de 2 kadavradan organ bağışı gerçekleşti. İzmir, Avrupa' yı solladı Organ Nakli İzmir Koordinatörü Dr. Engin Çelik, milyon başına 25 kadavradan bağışın ideal bir sayı olarak belirlendiğini , bu rakamın Türkiye'de yıllık bin 675 kadavraya tekabül ettiğini bildirdi. Bu yıl 128 kadavradan organ bağışı yapıldığı bilgisini veren Dr. Çelik, İzmir' in milyon başına 17 donörle birçok Avrupa ülkesini geride bıraktığını vurguladı. Dr. Engin Çelik şöyle konuştu: "İzmir, kadavradan organ bağışında Türkiye genelinin çok üzerinde, İngiltere ve Almanya'nın da çok önünde. İspanya'da milyon başına kadavradan bağış 35, ABD'de 21 , Hollanda'da 13.3, Almanya'da 12.2, İngiltere'de 10.7, Yunanistan'da 8. 1, Türkiye genelinde ise 2.4. Bu rakam Ege Bölgesi'nde 7, İzmir' de ise 16.9'dur. Bu başarının arkasında, İzmir'deki organ nakli koordinatörlerinin, organ nakli yapan doktorların herkesin bu işe hevesli olması var." "15 helikopter alınması düşünülüyor" Türkiye genelinde 30'un üzerinde transplantasyon merkezi bulunduğunu, yurt genelinde yapılan nakillerin büyük kısmının Ege Bölgesi'nde gerçekleştirildiğini belirten Dr. Çelik, Sağlık Bakanlığının sağlık hizmetleri başta olmak üzere organ naklinde de kullanmak için 15 adet helikopter almayı düşündüğünü, organ bağışı konusunda bilinçlenmenin gittikçe arttığına dikkati çekti. Organ Nakli İzmir Koordinatörü Dr. Engin Çelik Dr. beyin ölümü tespitlerinin gerçekleştirilebilmesi için hastanelerin altyapısının revize edilmesi gerektiğini ifade etti . 153 Hürriyet, 02.11.2006 17 ilde hiç organ bağışı yok Türkiye'de onbinlerce hastanın yaşamının organ nakline bağlı olduğu, ancak yapılan bir araştırmada yılın ilk 9 ayında 17 ilden hiç organ bağışı yapılmadığı ortaya çıktı. Organ bağışı için 16 Mart 2006 tarihinde organ bağış kampanyası başlatan Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi, 3- 9 Kasım 2006 tarihleri arasındaki Organ Bağış Haftası'nda kampanya çalışmalarını yoğunlaştırarak sürdürecek. Kampanya Koordinatörü Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan Kavaklı, "Sadece Ege Üniversitesi'nin değil, bu konuda çaba sarfeden tüm birim, kişi ve kuruluşların gayretlerini destekliyoruz" dedi. Organ bağışında il, ilçe, bölge sınırı olmadığını, herkesin bulunduğu yerleşim biriminde Sağlık Müdürlüğü'ne başvurarak 'Organ Bağış Formu'nu doldurmak suretiyle organlarını bağışlayabileceğini belirten Yrd. Doç. Dr. Kavaklı bu forma İletişim Fakültesi'nin bu konudaki kampanyasının yer aldığı 'www.organ.ege.edu.tr' adresinden de ulaşabileceğini belirterek şunları söyledi: "Ege Üniversitesi'nde beyin ölümü bildirilip, bağış yapılanlar dışında dışardan gelen bildirimler de değerlendiriliyor. Bu yolla 2006 yılı başından bu güne kadar gelen 24 donör kullanıldı. Bu donörlerden, ölümü bekleyen veya dünyayı kapkara gören 115 hasta hayat buldu. Dünyanın renklerini görüp güzelliklerini seyretme imkanına kavuştu." Ege Lider İlk 9 ay içinde 17 ilde hiç organ bağışı yapılmazken İzmir ve çevre illerinde en yüksek sayıda organ bağışı gerçekleşti . Bu sürede Aydın'da 135, Balıkesir'de 62, Çanakkale'de 11 , Denizli'de 104, İzmir'de 755, Manisa'da 99, Muğla'da 56, Uşak'ta 141 organ bağışı yapıldı. Organ Bağış Kampanyası Koordinatörü Y rd. Doç. Dr. Oğuzhan Kavaklı , İzmir'deki 755 bağışa ilaveten 71 yeni bağış senedini daha İl Sağlık Müdürlüğü'ne iletmek üzere Ege Üniversitesi Organ Nakli Merkezi'ne taktim etti. Böylece bölgedeki bağış miktarı bin 363'den bin 434'e; İzmir'in bağış miktarı ise 755'ten 826'ya çıktı. Bağışlarm yüzde 21' i İzmir' den 2006 yılının ilk 9 ayında ülkemizdeki toplam 3 bin 601 organ bağışının yüzde 20.97'si İzmir'den yapıldı. Ağn, Aksaray, Artvin, Bayburt, Batman, Bingöl, Bitlis, Çankırı, Diyarbakır, Gümüşhane, Hakkari, Hatay, Muş, Sinop, Tunceli, Şırnak ve Kilis'te hiç organ bağışı yapılmadı. 154 Curriculum Vitae Ceyda Uslu Güvener was bom in Ankara on February 28, 1977. Graduated from Ankara Atatürk Anatolian High School in 1994. Studied biology in Middle East Technical University and held BS degree in 1998. Joined Oditaş A.Ş. in 1998. Still works for Oditaş A . Ş . as the product manager ofTransplant Diagnostics product group. Doğuş Üniversitesi Kütüphanesi 1il li\\ ll\11 ll\\\ \illi\\\\\ ll\\\ \\ili\\\\ illi *0025055*